همایش بین‌المللی «بزرگداشت شخصیت و تبیین آراء و آثار علامه ذوالفنون سیدعلیخان مدنی شیرازی» با شرکت علما و فضلا، محققان دانشگاهی و حوزوی و بیش از پنجاه مهمان خارجی و علاقه‌مندان این شخصیت بزرگ از ایران و هند و پاکستان، در روز پنج‌شنبه ۲۶ بهمن‌ماه ۱۴۰۲، در حرم مطهر حضرت احمدبن‌موسی‌الکاظم شاهچراغ علیه السلام، برگزار خواهد شد.
به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل آستان مقدس، به همین مناسبت، حجت الاسلام والمسلمین عبدالرسول بینازاده، دبیر علمی این همایش، در گفتگویی با پایگاه اطلاع رسانی حرم مطهر به تشریح شخصیت ممتاز علمی این علامه ذوالفنون پرداخت.
وی اظهار کرد: «سید علیخان کبیر» که در نزد برخی عرب زبانان به «ابن معصوم مدنی» مشهور و از علمای بزرگ شیعه در قرن یازدهم و اوایل قرن دوازدهم هجری است، بدون تردید از افتخارات کم‌نظیر جهان اسلام و از چهره‌های فوق‌العاده برجسته‌ی تاریخ فرهنگ کشور ما می‌باشد که نامش هرگز از خاطره‌ی تاریخ فرهنگ و فضیلت محو نخواهد شد. رهبر معظم انقلاب(مدظله العالی) در وصف ایشان می‌فرمایند: «سیدعلی خان، مردی بزرگ، ادیبی طراز اوّل، شاعری توانا و عالمی فحل است. در بین کسانی که خارج از میهن زندگی کرده‌اند تقریباً شیخ بهایی دوم است... وی کتاب‌های بسیار خوب و وزینی دارد و ادبای معروف، دائماً به کلام نثر و نظم او استناد می‌کنند.».
این استاد حوزه در ادامه به خاندان وارسته این عالِم ربّانی اشاره کرد و گفت: سید علیخان از یک خاندان اصیل و برجسته‌ی علمی و فلسفی است. نسب ایشان با ۲۶ واسطه به زیدبن علی(ع) فرزند امام زین‌العابدین علیه السلام می‌رسد. سیدعلیخان مدنی شیرازی از علمای بزرگ خاندان سادات دشتکی شیرازی به شمار می‌رود که در تاریخ اسلام به علم و معرفت مشهور هستند و علمای بزرگی از این خاندان در فلسفه و ادب، فقه و اصول، در حجاز و عراق و ایران و هند، در دنیای علم و فضل درخشیده‌اند. گاه این خاندان را سلسلۀ خانوادگی فیلسوفان نامیده‌اند.
وی اضافه کرد: در سلسله‌ی پدری ایشان با صدرالدین محمد دشتکی آشنا می‌شوید که از اعاظم فیلسوفان جهان اسلام است. فرزند ایشان، قیاث‌الدین منصور از اعجوبه های تاریخ فلسفه است. پدرش امیر نظام‌الدین احمد حسینی دشتکی، از عالمان بسیار گرانقدر زمانه‌ی خودش است. پدربزرگ او، میرزا محمد معصوم دشتکی، کسی است که وقتی از شیراز به مکه رفت، در آنجا فقه مذاهب پنج‌گانه را تدریس‌کرد و در تقریب مذاهب اسلامی، نقش بسزایی داشت. مادر ایشان نیز دختر شیخ محمد منوفی، امام شافعیان حجاز بود.
دبیر علمی این همایش بین‌المللی، با بیان اینکه بخشی از همایش امسال به ارائه مقالات برگزیده پیرامون شخصیت، مناقب و آثار سیدعلیخان مدنی شیرازی، اختصاص دارد، گفت: ۵۳ عنوان مقاله از پژوهشگران کشورهای ایران، عربستان، نیجریه، سوریه، هند و پاکستان و ۳۷ چکیده پایان نامه دانشگاهی از پژوهشگران ایران، اندونزی، هند، پاکستان و مالی به دبیرخانه همایش ارسال شده است.
وی به شرح گرانقدر سیدعلیخان بر صحیفه سجادیه اشاره کرد و گفت: در کشور ما علمای دین و شخصیت‌های علمیِ اهل تتبع، پژوهش و تحقیق، با سید علیخان بیگانه نیستند، تأمل در آثار و آرای این علامه ذوالفنون، نشان می‌دهد ایشان چهره‌ای بسیار فرهیخته، دانشمند و بهره‌مند از یک پشتکار کم نظیر است. وی در علوم مختلف، آثاری متعددی دارد و تا ۵۷ اثر به ایشان نسبت داده شده است. آثار به جا مانده از ایشان، حقیقتا در نوع خود شاهکار هستند. عالی‌ترین و برجسته‌ترین شرح بر صحیفه‌ی مبارکه‌ی سجادیه امام زین العابدین علیه السلام، تحت عنوان «ریاض السالکین فی شرح صحیفة سید الساجدین(ع)» توسط ایشان نوشته شده است. این شرح آکنده از مباحث مختلف ادبی، قرآنی، فقهی، کلامی و تاریخی است، به گونه‌ای که این کتاب را به دایرة المعارفی از معارف اسلامی تبدیل کرده است. او در حوزه‌های علمیه ایران به «سید علی خان کبیر» و «شارح صحیفه» مشهور است. ترجمه این کتاب فاخر که به همت بنیاد پژوهش‌های رضوی در هفت جلد منتشر شده، با حضور دکتر حسین صابری مترجم محترم آن، در بخش علمی همایش رونمایی خواهد شد. همچنین ترجمه فارسی کتاب آیت‌الله سیدعلی شهرستانی با عنوان «نقد و استدراک در لغت عرب و بررسی نقش سیدعلیخان در تکامل آن» در این همایش رونمایی خواهد شد.
حجت الاسلام والمسلمین بینازاده در خصوص دیگر آثار سیدعلیخان گفت: در میان آثار برجسته به جا مانده از این علامه ذوالفنون می‌توان به این موارد اشاره کرد: سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر، الدرجات الرفیعه فی طبقات الامامیه، سلوة الغریب و اسوة الادیب، انوار الربیع فی انواع البدیع، الحدائق الندیه فی شرح الصمدیه، الفرائد البهیه فی شرح الفوائد الصمدیه، موضح الرشاد فی شرح الارشاد، رساله فی اغلاط الفیروزآبادی فی القاموس، التذکره فی الفوائد النادره، المخلاة، الزهرة فی النحو، ملحقاة السلافه، نفثة المصدور، محک القریض، رساله فی المسلسلة بالاباء، نعمة الاغان فیعشره الاخوان، الکلم الطیب والغیث الصیب و دیوان شعر.
وی در ادامه به جنبه ادبی شخصیت ایشان پرداخت و گفت: ایشان یک ادیب برجسته و پرمایه و یک شاعر بسیار توانمند، یک محقق کم‌نظیر در عرصه‌ی لغت و لغت‌شناسی است. سید علیخان علاوه بر فقه و اصول و حکمت الهی، در ادبیات عرب و علم لغت نیز متبحر بود. اگر کتاب «الطراز الاول و الکناز لما علیه من لغة العرب» ایشان به پایان رسیده بود، قطعا در میان کتب لغت عربی نظیر نداشت، همچنان که بعضی از محققان به این نکته اشاره و تصریح کرده اند. همین مقدار از این کتاب که باقی مانده، در پانزده جلد چاپ شده است و این، شدت آگاهی و علاقه‌مندی به دانش و پشتکار علامه را در تأمل و جمع‌آوری دقیق لغات نشان می‌دهد. ایشان نه تنها یک ادیب حاذق، بلکه در حوزه‌های دیگر از جمله، فلسفه، حکمت، فقه و کلام، شخصیت برجسته و صاحب نظر و اثر است.
دبیر علمی همایش بزرگداشت، در پایان اظهار کرد: «سیدعلیخان مدنی شیرازی» در سال ۱۱۲۰ هجری در سن ۶۸ سالگی در شیراز رحلت نمود و در حرم حضرت احمدبن موسی الکاظم علیهماالسلام، در کنار مزار «سید ماجد بحرانی» به خاک سپرده شد. با توجه به بیانات مقام معظم رهبری(مدظله العالی) پیرامون جایگاه متعالی این علامه ذوالفنون و تاکیدات حجت الاسلام والمسلمین دکتر کلانتری تولیت حرم مطهر در معرفی هرچه بیشتر و جامع‌تر این شخصیت برجسته علمی و معرفتی به عموم مردم و فرهیختگان جامعه و ادای دِین به مقام شامخ این عالِم بزرگِ مدفون در حرم مطهر، پنج‌شنبه این هفته ۲۶ بهمن‌ماه، مصادف با میلاد باسعادت سیدالساجدین علیه السلام و روز بزرگداشت صحیفه سجادیه، همایش بین‌المللی «بزرگداشت شخصیت و تبیین آراء و آثار علامه ذوالفنون سیدعلیخان مدنی شیرازی» در دو نوبت صبح و بعد از ظهر در حرم مطهر برگزار خواهد شد و اِن‌شاءالله برگزاری این همایش در سال‌های بعد نیز تداوم خواهد داشت.