موزه آستان مقدس حضرت شاهچراغ(ع) با توجه به منابعی مربوط به ادوار مختلف پیش از تاریخی تا دوران معاصر یکی از فاخرترین موزه های جنوب کشور محسوب می گردد . اشیاء موجود در این مجموعه بالغ بر هشت هزار شی را شامل می شود که پس از طی مراحل تخصصی به صورت گردشی در معرض نمایش قرار می گیرد
پیشگاه شهید: در این بخش از موزه آستان مقدس حضرت شاهچراغ(ع) آثاری از وسایل شخصی شهید محراب حضرت آیت الله سید عبدالحسین دستغیب مشتمل بر دست نوشته ها ، سجاده و همچنین مکاتبات محرمانه سازمان امنیت ملی دوران پهلوی (ساواک)نگهداری می شود.
ایشان از مفاخر خطه فارس و از مبارزین بنام انقلاب اسلامی در شهر شیراز بودند که در سال 1360 هجری شمسی به دست عوامل منافق به درجه رفیع شهادت نائل آمدند.
سفالینه ها: سفال و سفالگری دارای قدمتی به بلندای تمدن بشری است.بنا بر یافته های باستان شناسی ، ایران یکی از اولین مراکز تولید سفال در دنیا به شمار می رود . آثار سفالی موجود در موزه حرم غالبا از منطقه فارس به دست آمده و متعلق به هزاره های دوم و سوم پیش از میلاد مسیح تا دوران اسلامی است.
از جمله ارزشمند ترین این آجر نوشته با خط میخی عیلامی متعلق به منطقه ملیان فارس و آثار سفالی مربوط به دوران اسلامی می باشد.در این مجموعه آثار سفالی مربوط به دوران ساسانی و اشکانی نیز به معرض نمایش گذاشته شده است.
فلزکاری و مینا کاری: طبع کمال گرای انسانی همواره بشر را بر آن داشته تا به خلق اثر هنری بر روی ابزار زندگی روزمره بپردازد.این رویه در مورد ابزار فلزی نیز صادق است.تمدن کهن ایرانی یکی از نخستین خواستگاه های بشری در صنعت و هنر فلز کاری است که در گذر زمان دستخوش تغییرات عمده ای گشته و راه کمال را طی نموده است.
اشیاء فلزی موجود در موزه آستان مقدس حضرت شاهچراغ مربوط به دوران پیش از تاریخی (هزاره اول پیش از میلاد) تا دوران معاصر است. از جمله آثار شاخص فلز کاری موجود ، می توان به سرنیزه های مفرغی ، قفل های برنجی، ظروف فلزی ، تبر زین های فولادی و اشیاء تزئینی از جنس نقره اشاره نمود. آثار مینا کاری نیز بخش عمده ای از آثار فلزکاری را به خود اختصاص داده و بیشتر گلدان ها و نمکدان های دوران قاجار را شامل می شود.
اشیاء بلورین و چینی: قدمت ساخت اشیاء بلورین در ایران به هزاره دوم پیش از میلاد باز می گرددو طبق یافته های باستان شناسی قدیمی ترین این آثار متعلق به منطقه لرستان است. هنر شیشه گری در دوران ساسانی به اوج می رسد و در ادوار اسلامی نیز تعالی می یابد.از جمله آثار بلورین این موزه تنگ شیشه و عطردان های متعلق به دوران ساسانی و اسلامی است.
ظروف چینی یکی از پرکاربرد ترین ظروف در ادوار صفوی و قاجار بود که آثاری متعلق به این دو دوره در موزه به معرض نمایش گذاشته شده است.
مصنوعات چوبی و خاتم کاری: استفاده از چوب در زندگی روزمره از زمانی که انسان های پیش از تاریخ یکجانشین شدند رواج یافت اما به دلیل بافت این ماده ماندگاری آن کم و بالطبع بقایای باستان شناسی این آثار کمتر گزارش شده است. در ایران بیشترین کاربرد چوب در منطقه شمال کشور و حاشیه دریاچه خزر بوده است.
هنر کار بر روی چوب خود به چند دسته تقسیم می گردد و از جمله هنرهای مرتبط که در موزه حضرت شاهچراغ(ع) نگهداری می شود می توان به معرق کاری ، منبت کاری و ...اشاره نمود.از جمله آثار چوبی این موزه می توان به رحل های قرآنی ، معجر مرقد حضرت سید میر محمد (ع) اشاره نمود.
از جمله شاخص ترین آثار خاتم کاری این موزه ، قدیمی ترین درب ورودی حرم مطهر است که در این موزه نگهداری می شود کهدر آن از هنر خاتم کاری استفاده شده و متعلق به دوران زندیه است. همچنین قاب های خاتم کاری ادعیه و زیارات متعلق به دوران قاجار از دیگر آثار این مجموعه به شمار می رود.
مسکوکات و اسکناس : قدیمی ترین سکه های ایران که در ضرابخانه های حکومتی ضرب می شده اند مربوط به دوران هخامنشی است و غالب جنس این سکه ها از طلا و نقره بود.واحد سکه در این دوره دریک و شکل بود.در ادوار بعد استفاده از سکه ادامه داشت و در دوران ساسانی سکه های نقره جایگاه برتری را داشت اما استفاده از طلا نیز مرسوم بوده است.در دوران اسلامی سکه های متنوعی ضرب گردید و تقریبا در تمامی استان های ایران ضزابخانه ها فعال بودند.
مجموعه سکه های موزه حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع) مربوط به ادوار اشکانی ، ساسانی و تمامی ادوار اسللامی است که در معرض نمایش گذاشته شده است.از دیگر آثار این مجموعه اسکناس هایی متعلق به ادوار قاجار تا دوران معاصر است.واحد پول در ادوار مختلف متفاوت بوده که می توان به واحد هایی رایج از قبیل دینار ، درهم ، پشیز ، شاهی ، ریال و تومان اشاره نمود.
قلمدان های لاکی : از جمله هنر های مرتبط با هنر خوشنویسی ساخت ابزار و ادوات مربوطه است.ابزارهای خوشنویسی به خودی خود زمینه انجام امور هنری است و در این میان قلمدان ها جایگاه خاصی را به خود اختصاص داده اند. هنر ساخت قلمدان های لاکی در دوره صفوی به اوج می رسد و تصاویری از داستان های ادبی ، مذهبی زمینه اصلی نقوش را تشکیل می دهند. پس از ترسیم نقوش با روغن های مخصوص لایه روی این قلمدان ها را جلا می دادند.
تعدادی از این آثار هنری در موزه حضرت شاهچراغ (ع)موجود است که مزین به انواع نقوش است.تاریخ تقریبی ساخت این قلمدان ها به دوره صفوی و قاجار باز می گردد.
درب های قدیمی حرم مطهر : ساخت و قلمزنی درب های نقره در دوران اسلامی را بیشتر می توان در بقاع متبرکه و بارگاه ائمه و امامزادگان عظیم الشان مشاهده نمود.شیوه ساختن این درب ها به این صورت بود که چهار چوب و زمینه کار از چوب گردو و رویه آن با قلمزنی و نقره کوبی شکل می گرفت.
در این میان بارگاه حضرت شاهچراغ (ع) در استان فارس مرکز اهدا این آثار ارزشمند بوده است.از مهمترین آثار موجود در این موزه می توان به درب نقره اهدایی مسعود میرزا ظل السلطان فرزند ناصر الدین شاه قاجار و درب نقره اهدایی نصیر الملک حاکم فارس در دوره قاجار اشاره نمود.
درب دو لنگه که ما بین رواق و گنبد خانه نصب گردیده بود از اشیاء بسیار ارزشمندموزه حضرت شاهچراغ (ع) محسوب می گردد و توسط ظل السلطان مسعود یمین الدوله در سال1251هجری شمسی به حرم مطهر هدیه شده است. این درب در سال 1345 هجری شمسی به دلیل طرح توسعه حرم به موزه انتقال داده شد و درب طلا کاری و میناکاری دیگری به جای آن نصب گردید که هنوز برپاست. این درب حدود سه متر ارتفاع و دو متر عرض دارد و از چوب گردو ساخته و با نقره روکش شده است. در حاشیه هر دو درب دوازده بیت از اشعار مرحوم احمد وصال متخلص به وقار، پسر بزرگ وصال ،شاعر مشهور شیرازی آورده شده که با خط نستعلیق به رنگ آبی میناکاری گردیده است و مضامین آن درمدح حضرت شاهچراغ (ع) میباشد. از مشخصات این درب عکس کوچک ظل السلطان است که در بالای درب نصب شده و در پایین آن عبارت "کتبه چاکر درگاه محمد حسین الله زند بکله "و در کتیبه ای که در پایینتر قرار گرفته است نشان میدهد که آرایه های این درب توسط سید جعفر زرگر باشی و میناکاری محمد شفیع انجام شده است. در روی هر دو درب حدیثی از پیامبر بدین مضمون آورده شده است:
"قال النبی صلوات الله و سلامه علیه انا مدینه العلم و علی بابها"
بر روی لنگه سمت راست درب نوشته دیگری بدین شرح می باشد : "ظل السلطان مسعود یمین الدوله "و قرینه این کتیبه بر روی درب دیگر چنین می باشد: "ساخته شده این درب از زر و منقور نقره". در روی هر دو درب کوبه ای با نام پیامبر (ص) ساخته شده که هر دو بصورت قرینه وار با نام محمد(ص) میباشد.
ابیات روی درب سمت چپ که مشتمل بر ماده تاریخ می باشد، چنین است
قطب اصحاب یقین شاه چراغ آنکه بود مرقد او شرف و چشم و چراغ شیراز
همچو بیت الله پیراست مران را چو خلیل از همه لوث و پس از صدق برد نماز
بهر آن بقعه دری ساخته م از نقره خام تا از آن در به حقیقت برسند اهل مجاز
سایه رحمت شه آمد و شد خاصه پارس باد این سایه ممدود بسی سال دراز
بهر اتمامش فرمود بدین بنده وقار که بتاریخ یکی قطعه سنجیده بساز
من در اندیشه که در جمع (یکی) آمد و گفت این در رحمت از شاه بما بادا باز
درب اهدایی نصیر الملک ساخته شده از چوب گردو و دارای روکش نقره که ارتفاع آن حدود 30/2 متر و عرض آن 40/1 متر میباشد همچنین اشعار و نقوش اسلیمی بصورتی هنرمندانه بر روی چهار چوب و لنگه های درب نقش بسته و تزیین گردیده است. سابق بر این درب موجود در ورودی رواق شمالی حرم مطهر قرار داشت.
از جمله مضامین کتیبه های این درب عبارتند از:
بالای سر درب عبارت "قال الله تعالی فی الحدیث القدسیه لا اله الا الله حصنی فمن دخل حصنی امن من عذابی و قال ولایه علی بن ابی طالب حصنی فمن دخل حصنی امن من عذابی صدق الله" و در قسمتی دیگر از این درب عبارت" این در را حاجی نصیرالملک با یادگار شد" و تاریخ 1309 درج شده است . از دیگر عبارات حک شده روی درب مذکور احادیثی شامل: لنگه راست درب "قال النبی صلی الله علیه و آله انا مدینه العلم و علی باب ها" و لنگه چپ درب "قال النبی صلی الله علیه و آله علی خیر البشر فمن ابی فیه کفر" نقر گردیده است. بر روی این درب بیست بیت از اشعار فصیح الملک شوریده شیرازی با کتابت میرزا علیرضا خوشنویس نقره کاری گردیده است که نمایانگر ادبیات، شعر و هنر خوشنویسی در دوران قاجار می باشد.
سایر اشیاء: گنجینه آثار موجود در موزه آستان مقدس حضرت شاهچراغ (ع) دارای تنوع هنری از اشیاء مختلف است. از دیگر آثار شاخص این مجموعه می توان به سنگ قبر جعفر خان زند و سنگ قبر صادق خان زند از حکام دوره زندیه اشاره نمود . همچنین فرش نفیس بافت رابر کرمان ، پارچه های سوزن دوزی شده مربوط به دوران قاجار ، سقاخانه برنجی قلمکاری شده، ادوات نظامی از جمله شمشیر ،سپر ،زره و تبر زین ، نقاشی های رنگ روغن و همچنین مدال های قهرمانی از دیگر آثار شاخص این موزه است.