مسابقه اینترنتی سرداران کربلا

به مناسبت ایام ولادت باسعادت امام حسین(ع) ، امام سجاد(ع) و حضرت ابوالفضل العباس(ع)

زندگی نامه امام حسین (علیه السلام)

امام حسین بن علی(علیه السلام) در مدینه به دنیا آمد و بنابر قول مشهور، تولد او در سال چهارم قمری بوده است. با این حال برخی تولد او را در سال سوم قمری دانستهاند.

ولادت امام حسین بن علی(علیه السلام)، بنابر قول مشهور در سوم شعبان بوده است،

رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود:

حُسَیْنٌ مِنِّی وَ أَنَا مِنْه

أَحَبَّ اللهُ مَنْ أَحَبَّ حُسَیْنا

(حسین از من است و من از حسین هستم. خدا هر که حسین را دوست بدارد، دوست دارد)

در گزارشهای تاریخی شیعه و اهل سنت آمده است که پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) هنگام تولد او گریست و از شهادتش خبر داد.

نقل شده است که امّ فضل همسر عباس بن عبدالمطلب خواب دید که قطعهای از بدن پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) در دامن او (ام فضل) گذاشته شد و پیامبر در تعبیر خوابش گفت که فاطمه (سلام الله علیه)پسری به دنیا خواهد آورد و تو دایه او خواهی بود و از همین رو وقتی حسین(علیه السلام) متولد شد، امفضل دایگیاش را بر عهده گرفت. برخی منابع مادر عبدالله بن یقطر را نیز دایه امام حسین(علیه السلام) دانستهاند،در منابع اهل سنت آمده است که رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) در میان اهل بیت خود، حسن و حسین(علیه السلام)را بیش از بقیه دوست داشت و این علاقه چنان بود که گاه با ورود آن دو به مسجد، خطبهاش را ناتمام میگذاشت، از منبر پایین میآمد و آنان را در آغوش میکشید. از پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) نقل شده است که محبت به این دو مرا از محبت به هر کس دیگری بازداشته است.

امام حسین(علیه السلام)در کنار دیگر اصحاب کساء و در ماجرای مباهله حضور داشت(علیه السلام)و در هنگام رحلت پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) هفت ساله بود؛ از این رو او را در زمره واپسین طبقه  صحابه برشمر

نام، نسب، کنیه، القاب

در منابع شیعه و اهل سنت آمده است که پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) نام «حسین» (علیه السلام)را بر او نهاد. بر اساس روایات، این نامگذاری به فرمان خداوند انجام شد. دو نام حسن و حسین که قبل از اسلام نزد مردم عرب سابقهای نداشت، معادل شَبَّر و شَبیر (یا شَبّیر)، نام پسران هارون است.

امام حسین(علیه السلام) فرزند امام علی(علیه السلام)و حضرت فاطمه(سلام الله علیه) و نوه حضرت محمد(صلی الله وعلیه وآله وسلم) است. او از خاندان بنیهاشم و از قبیله قریش است. امام حسن مجتبی(علیه السلام)، حضرت عباس(علیه السلام)، محمد بن حنفیه از برادران، و حضرت زینب(سلام الله علیه ) و ام کلثوم از خواهران او هستند. کنیه امام حسین بن علی، «ابوعبدالله» است. ابوعلی، سیدالشهداء (سالار شهیدان)، ابوالاحرار (پدر آزادگان) و ابوالمجاهدین (پدرجهادکنندگان) از دیگر کنیههای او است. امام حسین بن علی(علیه السلام)القاب فراوانی دارد که برخی از آنها با القاب برادرش امام حسن(علیه السلام)مشترک است؛ مانند سید شباب أهل الجنة (سرور جوانان اهل بهشت در بعضی از احادیث، امام حسین(علیه السلام)با لقب شهید یا سیدالشهداء خوانده شده است. ثارالله و قتیل العبرات از دیگر القابی است که در برخی زیارتنامه ها برای او ذکر شده است. در روایتی از پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) که بسیاری از منابع شیعه و اهل سنت نقل کردهاند آمده است: «حسین سِبطٌ مِن الاَسباط»؛ یعنی حسین یکی از اسباط است. سبط در این روایت و همچنین در برخی آیات قرآن به معنای امام و نقیبی است که از طرف خداوند برگزیده شده و از نسل پیامبران است.

دوران امامت

شروع امامت امام حسین بن علی(علیه السلام)، با دهمین سال حکومت معاویه مصادف بود. معاویه در سال ۴۱ق پس از صلح با امام حسن (علیه السلام)حکومت را در دست گرفت و خلافت اموی را پایهگذاری کرد. منابع اهل سنت او را فردی زیرک و مکار خواندهاند. او به ظواهر دینی پایبند بود و حتی برای تثبیت خلافت خود از برخی اصول دینی بهره میبرد و با وجود آنکه با زور و با بهرهگیری از حیلههای سیاسی قدرت را به چنگ آورد، حکومت خود را از سوی خدا و قضای الهی میدانست. معاویه خود را برای اهل شام، هم ردیف پیامبران، از بندگان صالح خدا و از مدافعان دين و احکام آن معرفی میکرد. در منابع تاریخی آمده است که معاویه خلافت را به سلطنت تبدیل کرد و آشکارا میگفت به دینداری مردم کاری ندارد. یکی از مسائل دوره حکومت معاویه، وجود اعتقادات شیعی در میان بخشی از مردم، به ویژه در عراق بود. شیعیان دشمنان معاویه بودند، چنانکه خوارج نیز دشمن او بودند، ولی خوارج پایگاه مردمی چندانی نداشتند، برخلاف شیعیان که در اثر نفوذ امام علی(علیه السلام)و اهل بیت، پشتوانهای قوی داشتند. از این رو معاویه و کارگزارانش، چه با روش سازشکارانه و چه با سختگیریهای شدید، با جریان شیعه برخورد میکردند.یکی از مهمترین روشهای معاویه، ایجاد بیزاری از امام علی(علیه السلام)در میان مردم بود تا جایی که لعن و سبّ علی(علیه السلام)در دوره معاویه و سپس امویان به صورت سنتی متداول ادامه یافت. معاویه پس از استحکام پایههای قدرتش، سیاست سرکوب و فشار بر شیعیان را در پیش گرفت و به کارگزارانش نوشت که نام دوستداران امام علی(علیه السلام)را از دیوان، حذف کنند و دریافتی آنها از بیتالمال را قطع کنند و شهادتشان را نپذیرند. او همچنین کسانی که فضایل امام علی(علیه السلام)را نقل کنند، تهدید میکرد

دلائل امامت

امام حسین(علیه السلام)پس از شهادت برادرش در سال ۵۰ق به امامت رسید و تا روزهای آغازین سال ۶۱ ق رهبری شیعیان را بر عهده داشت. علمای شیعه علاوه بر دلایل عامی که برای اثبات امامت امامان شیعه ارائه کردهاند، به دلایل خاصِ امامت هر امام نیز استدلال کردهاند؛ شیخ مفید در کتاب ارشاد به برخی احادیثِ امامت حسین بن علی(علیه السلام)اشاره کرده است، از جمله اینکه پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود: «اِبنای هذانِ امامان قاما او قَعَدا (ترجمه: این دو پسرم(حسن و حسین)، امام هستند، خواه قیام کنند یا نکنند.) » همچنین امام علی(علیه السلام)در هنگام شهادت، برامامت حسین(علیه السلام)پس از امام حسن(علیه السلام)تأکید کرد و امام حسن(علیه السلام) نیز در هنگام شهادت، در وصیت به محمد بن حنفیه، حسین بن علی(علیه السلام)را امام پس از خود معرفی کرد.

در منابع آمده است که امام حسین(علیه السلام)پیش از خروج از مدینه در سال ۶۰ ق بخشی از وصیتها و ودایع امامت را به ام سلمه همسر پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) و بخشی دیگر را پیش از شهادت خود در محرم سال ۶۱ قمری، به دختر بزرگش فاطمه داد تا آنها را به امام سجاد(علیه السلام)بسپارند.

حضرت عباس (علیه السلام)

نام و نسب

عباس بن علی بن ابیطالب که با کنیه بسیار مشهور ابوالفضل شناخته میشود، پنجمین پسر امام علی (علیه السلام )و حاصل ازدواج علی بن ابیطالب(علیه السلام ) با فاطمه بنت حزام معروف به امالبنین است. عباس نخستین فرزند امالبنین است.

کنیهها و القاب

«ابوالفضل»: مشهورترین کنیه عباس است. برخی عنوان کردهاند که چون در خاندان بنیهاشم هر کس عباس نام داشت، ابوالفضل خوانده میشد، به عباس

(علیه السلام )نیز حتی در کودکی ابوالفضل گفته میشد.

«ابوالقاسم»: به دلیل اینکه عباس(علیه السلام )فرزندی به نام قاسم داشت، به او ابوالقاسم نیز گفته میشد. این کنیه در زیارت اربعین نیز آمده است.

«ابوالفَرجَة»: فرجه به معنای گشایش و برطرف کردن اندوه است. دلیل این کنیه این است که عباس(علیه السلام )در کار کسانی که به او متوسل میشوند گشایش ایجاد میکند.

- قمر بنیهاشم

باب الحوائج: برخی معتقدند که این لقب مشهورترین لقب حضرت عباس (علیه السلام)میان مردم است. بسیاری از مردم معتقدند که در صورت توسل به حضرت عباس، خداوند حاجت آنها را برآورده میکند.

- سقّا: برخی معتقدند این لقب بین مورخین و نسبشناسان مشهور است. عباس(علیه السلام )سه بار در کربلا برای اهل حرم آب آورد.

- الشهید

- پرچمدار و علمدار.

زندگینامه

به گفته برخی پژوهشگران، درباره زندگی حضرت عباس (علیه السلام)تا قبل از واقعه کربلا اطلاعات تاریخی چندانی در دسترس نیست. تنها ماجرایی که از زندگی او نقل شده حضور در جنگ صفین است و باقی آنچه وجود دارد مربوط به واقعه کربلا است.

تولد

در سال تولد عباس(علیه السلام )اختلاف است. این اختلافات احتمالاً ناشی از نقل سن عباس(علیه السلام )در زمان شهادت پدرش امام علی(علیه السلام )است که برخی آن را بین ۱۶ تا ۱۸ سال میدانند. بعضی دیگر سن او را ۱۴ سال و قبل از تکلیف عنوان کردهاند.

قول مشهور این است که عباس در ۲۶ق در مدینه به دنیا آمد. در 4شعبان این ماه چشم به جهان گشود

امام علی(علیه السلام) او را در آغوش گرفت و عباس نامید، در گوشهایش اذان و اقامه گفت، سپس بازوهایش را بوسید و گریه کرد و در پاسخ به ام البنین که دلیل گریه او را جویا شد، گفت دو بازوی عباس در راه کمک به حسین(علیه السلام )جدا میشود و خداوند در ازای دو دست بریدهاش، دو بال در آخرت به او عطا میکند

همسر و فرزندان

عباس(علیه السلام )با لبابه نوه عباس بن عبدالمطلب بین سالهای ۴۰ تا ۴۵ قمری ازدواج کرد. برخی از منابع، پدر لبابه را عبیدالله بن عباس و برخی دیگر عبدالله بن عباس ذکر کردهاند. ابنحبیب بغدادی، مورخ قرن سوم قمری، لبابه همسر عباس را دختر عبیدالله دانسته و لبابه دختر عبدالله را همسر علی بن عبدالله جعفر معرفی کرده است. لبابه برای عباس، دو پسر به نامهای فضل و عبیدالله به دنیا آورد و پس از شهادت او ابتدا به ازدواج ولید بن عتبه و سپس به ازدواج زید بن حسن درآمد.

عبیدالله، فرزند عباس(علیه السلام )، با دختر امام سجاد(علیه السلام )ازدواج کرد. برخی نویسندگان، فرزندان دیگری به نامهای حسن، قاسم، محمد و دختری برای حضرت عباس(علیه السلام ) نام بردهاند و گفتهاند قاسم و محمد در روز عاشورا پس از پدرشان به شهادت رسیدند.

گزارش شده است که نسل حضرت عباس (علیه السلام )از پسرش عبیدالله و پسرش حسن ادامه پیدا کرده است. فرزندان حضرت عباس(علیه السلام ) از مشهورترین تبار علویان بودند و بسیاری از آنها عالم، شاعر، قاضی و حاکم بودند. گستردگی نسل حضرت عباس(علیه السلام ) از شمال آفریقا تا ایران گزارش شده است. برخی دلیل این گستردگی را مهاجرت فرزندان حضرت عباس(علیه السلام ) به دلیل ظلم حکومتها عنوان کردهاند.

فضائل و ویژگیها

برخی یکی از مهمترین فضائل و ویژگیهای عباس(علیه السلام ) را همراهی و زندگی کردن با امام علی(علیه السلام )، امام حسن(علیه السلام )و امام حسین

(علیه السلام )میدانند. عبدالرزاق مقرم در کتاب العباس، جملهای را از کتاب اسرار الشهادة به عنوان حدیث از معصومان نقل کرده است که عباس بهرهای از علم داشته است. برخی معتقدند اگرچه عباس(علیه السلام )در درجه معصومان نیست، اما نزدیکترین فرد به آنها است.

نویسندگان متأخر نوشتهاند که عباس(علیه السلام )خود را همسان دو برادر بزرگترش یعنی امام حسن(علیه السلام )و امام حسین(علیه السلام )نمیدانست و همیشه آنان را امام خود میدانست و در مقابل آنها مطیع و فرمانبردار بود و همواره آن دو را با خطاب «یا بن رسول الله»، «یا سیدی» و شبیه اینها خطاب میکرد.

ویژگیهای ظاهری

کلباسی در کتاب خصائص العباسیه معتقد است که حضرت عباس(علیه السلام )صورت خوش و مقبولی داشت و از همین رو بود که او را قمر بنیهاشم میخواندند.

بر اساس گزارشهای تاریخی، او از چهرههای خاص بنیهاشم به شمار میرفت که بدنی قوی و قدی بلند داشت، تا حدی که وقتی روی اسب مینشست پاهایش روی زمین کشیده میشد. یکی از فضائل عباس(علیه السلام )که به ادعای کلباسی دوست و دشمن آن را ستودهاند و هیچکس نمیتواند آن را انکار کند، شجاعت او است. برخی کرم و بخشش عباس(علیه السلام )را یکی دیگر از فضائل او عنوان کردهاند، به نحوی که میان مردم این رفتار پسندیده او ضربالمثل بوده است.

جایگاه عباس(علیه السلام) در بهشت و غبطه شهدا به او

حضرت عباس(علیه السلام) را از شاخصترین و برجستهترین اصحاب امام حسین(علیه السلام ) در روز عاشورا دانستهاند. او پرچمدار لشگر امام حسین(علیه السلام )در واقعه کربلا بود.

امام حسین(علیه السلام )درباره حضرت عباس تعبیر «جانم به فدایت برادر» را به کار برده است و همچنین بر نعش عباس گریسته است. برخی این سخنان و حرکات را نشانگر جایگاه او نزد امام سوم شیعیان دانستهاند.

در احادیث همچنین بر جایگاه خاص حضرت عباس(علیه السلام ) در بهشت تأکید شده است؛ بر اساس روایتی، وقتی امام سجاد(علیه السلام )عبیدالله فرزند عباس(علیه السلام )را دید، اشکهایش جاری شد و فرمود عمویم عباس نزد خداوند منزلت و جایگاه بالایی دارد که همه شهدا در روز قیامت به او غبطه میخورند. در ادامه همین روایت آمده است که خداوند عمویم عباس (علیه السلام )را رحمت کند که خود را فدای برادرش امام حسین(علیه السلام )کرد و در این راه دو دستش قطع شد که خداوند عوض دو دست قطع شده او دو بال در آخرت به او عطا خواهد کرد تا با آن دو بال پرواز کند.

همچنین ابونصر بخاری روایتی از امام صادق(علیه السلام )نقل کرده است که در آن عباس را با تعبیر «نافذ البصیرة» (دارای بینش عمیق) توصیف کرده و او را صاحب ایمانی قوی معرفی کرده است که در کنار امام حسین(علیه السلام )جهاد کرد و به شهادت رسید.

سید عبدالرزاق مقرم در کتاب مقتل الحسین میگوید که امام سجاد(علیه السلام )بعد از واقعه عاشورا برای دفن اجساد همه شهدای کربلا از بنیاسد کمک گرفت، ولی برای دفن امام حسین(علیه السلام )و عباس(علیه السلام )از آنها کمکی نگرفت و گفت برای دفن این دو شهید کسانی مرا کمک میکنند و به کمک شما نیازی نیست.

کرامات حضرت عباس(علیه السلام )

کرامات حضرت عباس(علیه السلام ) در بین شیعیان معروف است و داستانهای متعددی درباره شفای بیماران یا حل سایر مشکلات با توسل به حضرت عباس

(علیه السلام ) بین مردم جاری است؛ کتاب «در کنار علقمه کرامات العباسیه»، ۷۲ قصه از این کرامات را گردآوری کرده است. ربانی خلخالی نیز در کتاب «چهره درخشان قمر بنیهاشم» حدود هشتصد کرامت از عباس(علیه السلام )جمعآوری کرده و در هر جلد بیش از ۲۵۰ داستان نقل کرده است.. به نوشته این منابع، کرامتهای حضرت عباس (علیه السلام )اختصاص به شیعیان ندارد و کرامتهایی نیز از حضرت عباس(علیه السلام ) در حق معتقدان سایر ادیان و مذاهب مثل اهل سنت، مسیحیان، کلیمیان و زرتشتیان نقل شده است.

امام سجاد (علیهالسلام)

زندگینامه

علی بن حسین بن علی بن ابیطالب، مشهور به امام سجاد(علیهالسلام)و امام زینالعابدین(علیهالسلام)، چهارمین امام شیعیان و فرزند امام حسین(علیهالسلام)است و بنا بر قول مشهور، در سال ۳۸ق متولد شده است.. وی بخشی از حیات امام علی(علیهالسلام)و نیز دوران امامت امام حسن مجتبی(علیهالسلام)و امام حسین(علیهالسلام)را درک کرده است.. اربلی روز تولد را پنجم شعبان دانسته است.

شیخ مفید نام مادر وی را شهربانو یا شاهزنان، دختر یزدگرد، پسر شهریار بن کِسری و شیخ صدوق، او را دختر یزدگرد، پسر شهریار پادشاه ایران میداند که هنگام وضع حمل او از دنیا رفته است.

کنیه امام سجاد(علیهالسلام)، ابوالحسن، ابوالحسین، ابومحمّد،ابولقاسم و ابوعبداللّه گزارش شده و القاب وی، زین العابدین، سیدالساجدین، سجاد، ذو الثفنات، هاشمی، علوی، مدنی، قرشی، علیاکبر است. امام سجاد(علیهالسلام)در زمان خویش به نامهای «علیالخیر»، «علیالاصغر» و «علیالعابد» شهرت داشته است.

شهادت امام سجاد(علیه السلام)، به دستور ولید بن عبد الملک و با سمّ گزارش شده است. مزار او در قبرستان بقیع کنار قبر امام حسن مجتبی(علیه السلام)، امام محمد باقر(علیه السلام)و امام جعفر صادق(علیه السلام)است. سن امام هنگام شهادت ۵۷ سال گفته شده است

امامت

امامت امام سجاد(علیه السلام)با شهادت امام حسین(علیه السلام)در عاشورای سال ۶۱ قمری آغاز شد و تا زمان شهادتش، یعنی سال ۹۴ قمری یا سال ۹۵ قمری ادامه داشت. مدت امامت او را ۳۴ سال گفتهاند.

بنابر روایاتی صریح در منابع شیعی، امام سجاد(علیه السلام)جانشین و وصی حسین بن علی(علیه السلام)است. در احادیث نقل شده از پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) درباره اسامی امامان شیعه هم نام امام سجاد(علیه السلام)در میان امامان آمده است. متکلمان شیعه مانند شیخ مفید، برتری علمی و عملی وی بر دیگران پس از پدرش را نخستین دلیل بر امامت وی دانستهاند.

حاکمان دوره امامت امام سجاد(علیه السلام)، عبارتند از: یزید بن معاویه (۶۱- ۶۴ق)، معاویة بن یزید (چند ماه از سال ۶۴)، مروان بن حکم (نه ماه از سال ۶۵)، عبدالملک بن مروان (۶۵- ۸۶) و ولید بن عبد الملک

آثار

به گفته شیخ مفید، علمای اهل سنت علوم بسیاری را از امام سجاد(علیه السلام)نقل کردهاند و پندها، دعاها، احادیثی در فضل قرآن، حلال و حرام، جنگها و روزها (تاریخ) از وی بجا مانده است که نزد علما مشهور است. گفتنی است از امام سجاد (علیه السلام)حدود سیصد حدیث در کتب اربعه شیعه آمده است.

مجمع جهانی اهل بیت کتابی با عنوان «کتاب شناسی امام سجاد، صحیفه سجادیه و رساله حقوق» را به چاپ رسانده که کتب مرتبط با امام سجاد(علیه السلام)را معرفی نموده است.

صحیفه سجادیه

صحیفه سجادیه، مجموعه دعاهای امام سجاد(علیه السلام)و آینهای است که تصویر اجتماع آن روز - به ویژه مدینه- را در آن میتوان دید: بیزاری از کردار و گفتار زشت مردم آن روز و پناه بردن به خدا از آنچه میبیند و میشنود، و روشن نمودن راه درست در پرتو تربیت دین و قرآن و پاکیزه ساختن جان ها از آلایش؛ گویی امام میخواهد تا آنجا که ممکن است، به زبان دعا مردم را از شیطان ببرد و به خدا پیوند دهد ترجمههای متعددی از صحیفه سجادیه به زبان فارسی، انگلیسی، فرانسوی و سایر زبانها منتشر شده است.

رساله حقوق

رساله حقوق، یکی از آثار امام سجاد(علیه السلام)است. در این رساله ۵۱ حق (یا ۵۰ حق طبق برخی نسخه ها) شمارش شده است. این اثر را افراد مختلفی به فارسی ترجمه کردهاند و بارها به چاپ رسیده است.

فضائل و مناقب

عبادت

مالک بن انس میگوید: امام علی بن حسین (علیه السلام)در شبانه روز هزار رکعت نماز میخواند تا اینکه از دنیا رحلت کرد. لذا به ایشان «زین العابدین» میگویند.

ابن عبد ربّه نیز مینویسد: هنگامی که امام علی بن حسین(علیه السلام) آماده نماز میشد، لرزه عجیبی وجودش را فرا میگرفت. از ایشان در این باره سؤال شد، فرمود: «وای بر شما! آیا میدانید که من در برابر چه کسی میخواهم بایستم و در برابر چه کسی میخواهم مناجات کنم؟!»

همچنین از مالک بن انس نقل شده است هنگامی که امام علی بن حسین (علیه السلام)احرام بست، لبیک اللّهمّ لبیک را قرائت کرد و در همان لحظه، بیهوش شده و از مرکب خود به زمین افتاد.

کمک به فقرا

امام سجاد(علیه السلام)بسیار به فقرا و مستمندان کمک میکرد و به آنها شبانه و مخفیانه غذا میداد. در این باره موارد مختلفی گزارش شده است. از ابو حمزه ثمالی نقل شده است علی بن حسین(علیه السلام) شبانه مقداری غذا بر دوش خود میگذاشت و در تاریکی شب به صورت مخفیانه به فقرا میرساند و میفرمود: «صدقهای که در تاریکی شب داده شود، غضب خداوند را خاموش میکند.» برداشتن کیسههای غذا بر پشت او اثر نهاده بود و چون به جوار پروردگار رفت به هنگام غسل، آن نشانهها را بر پشت او دیدند. گفته شده هنگامی که مستمندی نزد او میآمد، برمیخواست و حاجت او را روا میکرد و میگفت: صدقه پیش از آنکه به دست خواهنده برسد، به دست خدا میرسد. نقل شده امام سالی، قصد حج کرد. خواهرش سکینه توشهای به ارزش هزار درهم برای وی آماده ساخت. چون به حره رسید، آن توشه را نزد او بردند. امام همه آن را میان مستمندان تقسیم کرد.

محمد بن اسحاق میگوید: مردمی در مدینه زندگی میکردند و نمیدانستند معاش آنها از کجا تأمین میشود؛ با درگذشت علی بن حسین غذای شبانه آنان قطع شد. همچنین آمده است که مردم او را بخیل میدانستند و چون به جوار حق رفت دانستند که هزینه صد خانوار را عهدهدار بوده است.

امام سجاد(علیه السلام) دو بار مال خود را با مستمندان قسمت کرد و گفت: خداوند بنده مؤمن گناهکار توبهکننده را دوست دارد.

رفتار با بردگان

از تلاشهای امام(علیهالسلام)، که هم جنبه دینی داشت و هم جنبه سیاسی، توجه به بردگان بود؛ قشری که بخصوص از زمان خلیفه دوم(عمر بن خطاب) به بعد و مخصوصا در عصر امویان، مورد شدیدترین فشارهای اجتماعی بودند و از محرومترین طبقات جامعه اسلامی در قرون اولیه بهشمار میرفتند.

امام سجاد(علیهالسلام)، مانند امیرالمؤمنین(علیهالسلام)که با برخورد اسلامی خویش بخشی از موالی عراق را به سمت خویش جذب کرد، کوشید تا حیثیت اجتماعی این قشر را بالا برد. نقل شده است امام سجاد(علیهالسلام)در حالی که نیازی به بردگان نداشت، آنها را جهت آزاد کردن میخرید. بردگان که چنین نیتی از امام میدیدند، خود را در معرض او مینهادند تا امام آنها را بخرد. امام سجاد(علیهالسلام)در هر زمان و موقعیتی به آزادی آنها میپرداخت، به طوری که در شهر مدینه عده زیادی، همچون یک لشکر از موالی آزاد شده، از زن و مرد، به چشم میخورد که همگی از موالی امام بودند.