پنجشنبه، ۱۰ آذر ۱۴۰۱، بیستمین جلسه از سلسله مباحث با موضوع "ولایت فقیه" با تدریس حجت الاسلام والمسلمین دکتر ابراهیم کلانتری، تولیت حرم مطهر حضرت احمدبن موسی الکاظم شاهچراغ علیه السلام، در سالن شهید آیت الله دستغیب برگزار شد.    

به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل آستان مقدس، تولیت حرم مطهر در این جلسه ضمن تبریک میلاد با سعادت حضرت زینب(س) اظهار کرد: نمونه یک انسان کامل در اسوه ای همچون حضرت زینب کبری زینب سلام الله علیها تجلی پیدا می کند؛ ایشان نمونه ای از یک مادر و خواهر بزرگوار، اسوه مهربانی، صبر، استقامت و نمونه ی بارز جهاد تبیین در عصر خودشان بودند، اِن شاءالله  توفیق داشته باشیم از برکات اسوه هایی که خداوند متعال در اختیارمان گذاشته به نحو احسن بهره ببریم و در مسیر آن حضرات گام برداریم.

وی در ادامه عنوان کرد: اعتقاد به ختم نبوت جزء ضروریات اسلام و از اعتقادات تمامی مسلمین، اعم از شیعه و سنّی است. اینکه با بعثت پیامبر(ص)، رسالت نبوت خاتمه پیدا کرده است و اگر کسی این اصل ضروری را انکار کند، ارتداد پیدا می کند.

تولیت حرم مطهر با ذکر دو آیه از کلام الله مجید پیرامون ختم نبوت، گفت: قرآن هم به صراحت ختم نبوت را اعلام کرده است، در آیه ۴۰ سوره احزاب می خوانیم « مَا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِنْ رِجَالِكُمْ وَلَكِنْ رَسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِيِّينَ وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا» - محمّد(ص) پدر هيچ يك از مردان شما نيست. او رسول خدا و خاتم پيامبران است و خدا به هر چيزى داناست. این صریح ترین آیه در قرآن می باشد که راجع به ختم نبوت صحبت می کند. همچنین آیه اِکمال که بخشی از آیه ۳ سوره مائده است مربوط به ختم نبوت می باشد « اَلْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دینَکمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیکُمْ نِعْمَتی » - امروز، دين شما را كامل كردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم،  یعنی دین به کمال رسیده و دین جدیدی ظهور نخواهد کرد.

این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه به ابهام و تشکیک برخی پیرامون موضوع ولایت مطلقه فقیه و ختم نبوت، اشاره کرد وگفت: برخی از منتقدان نظریه ولایت فقیه به منظور تشکیک و تضعیف این اصل که از اصول بنیادین نظام اسلامی است چنین می گویند که اعتقاد به مطلقه بودن ولایت در عصر غیبت، فقیه صاحب ولایت را در جایگاهی مساوی با جایگاه پیامبر گرامی(ص) و امامان معصوم(ع) قرار می دهد و چنین اعتقادی با اعتقاد به ختم نبوت در تضّاد است، زیرا ختم نبوت بدین معناست که با رحلت آخرین پیامبر الهی دیگر هیچ شخصی در تراز آن حضرت ظهور نخواهد کرد. همچنین مشابه این تشکیک را برخی در اعتقاد به امامت امامان معصوم(ع) پس از رحلت آخرین پیامبر الهی مطرح کرده اند.

وی گفت: این مساله را به عنوان یک شبهه، امروز به بحث می گزاریم. در تفکر مبتنی بر اسلام ناب برای پیامبر اسلام(صلوات الله علیه) پنج مسئولیت مطرح می شود.

رئیس انجمن علمی انقلاب اسلامی نخستین مسئولیت را "دریافت معصومانه وحی" عنوان کرد و گفت: بر روی کلمه دریافت معصومانه وحی تاکید دارم، چون از همان صدر اسلام تا به امروز خیلی ها می گویند پیامبر(ص) که یک انسان اُمی بوده است چگونه معارف دقیق الهی را دریافت می کرده است؟ دریافت وحی چگونه بوده است؟ افسانه غَرانیق هم که در اسلام مطرح است و آیت الله سبحانی در کتاب فروغ ابدیت راجع به آن مفصل بحث می کند مرتبط با این موضوع می باشد. حرف اصلی این افسانه این است که که پیامبر(ص) نتوانسته وحی را درست دریافت کند، و شیطان از اولین لحظه نزول وحی فعال است و ممکن است در دریافت وحی، اختلال ایجاد کرده و لذا پیامبر(ص) غیر از وحی چیزهایی دیگر هم دریافت کرده باشد. چنین چیزی را در افسانه غرانیق مطرح می کنند و متفکران و اندیشمندان جدید این موضوع را به شکل دیگری مطرح می کنند که یک انسان اُمی که سواد خواندن و نوشتن هم نداشته است، این انسان چگونه با این دقت و بدون اینکه حتی یک نقطه کم و زیاد بشود وحی را دریافت می کرده است؟

وی در پاسخ به این پرسش و تشکیک، گفت: دریافت معصومانه وحی یکی از مسئولیت های هر پیامبری است که وحی بر او نازل می شده است. رمز عصمت دقیقاً مشخص است، و این است که دریافت وحی از نوع علم حضوری است، علم حضوری علمی است که معلوم، خودش نزد عالِم است و فاصله ای وجود نداردکه کسی بخواهد در آن اختلال ایجاد کند و حلقه اتصالی نیست که فرض کنیم  شیطان بیاید و آن حلقه اتصال را خراب کند. علم حضوری مثل علم ما به وجود خودمان است و کسی در این نمی تواند شک و شبهه ایجاد کند. وقتی در عصر دکارت مسائل جدی شد و مباحث قبل از سقراط مطرح شد که اصلاً آیا علمی است؟ و وجودی وجود دارد؟ چیزی هست و چیزی نیست؟ دکارت از این اصل، کار را آغاز کرد که "من فکر می کنم، پس هستم" یعنی از علم حضوری شروع کرد و اینجا را کسی نمی تواند شک کند. "من می اندیشم، پس هستم"، هستی را از اینجا آغاز کرد. دکارت به همین شیوه گام به گام به جلو می رود و بعد هستی خدا را اثبات می کند. برهان هستی شناسی دکارت به همین صورت است یعنی من فکر می کنم و در این، کسی نمی تواند خدشه وارد کند، پس من هستم، پس من باید علت وجودی داشته باشم و آن علت وجودی باید نواقص من را نداشته باشد. به همین شیوه دکارت یک برهان هستی شناسی را ارائه می کند. این که من مثلاً بدنم درد می کند و خودم می دانم که بدنم درد می کند، قابل شک و شبهه نیست و زمانیکه آن را به شما می گویم، ممکن است برای شما شک و شبهه به وجود بیاید. چراکه برای شما علم حصولی می شود ولی برای خودم علم حضوری است و قابل شک و شبهه نیست.

تولیت حرم مطهر ادامه داد: نزول وحی بر پیامبران الهی به این صورت است که متن واقعیت و عین واقعیت وجودی وحی، در وجود پیامبر(ص) نقش می بندد. در آیات ۱۹۳ و ۱۹۴سوره شعراء می خوانیم « نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ * عَلَى قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنْذِرِينَ » - روح الامین آن را نازل کرده است بر قلب تو، تا از انذارکنندگان باشی. وحی بر روی قلب و وجود حقیقی پیامبر(ص) نقش می بندد و لذا قسمت اول مسئولیت پیامبران الهی که دریافت وحی از ناحیه خداوند است نه به علم حصولی که محل شک و شبهه است بلکه با علم حضوری است که محل ایجاد شک و شبهه نیست و هیچ فاصله ای بین عالِم و معلوم نیست که کسی بتواند خدشه ای به آن وارد کند و اصلاً جای حضور شیطان نیست. و اتفاقاً خیلی از آیات قرآن هم این را می گویند که در فرایند نزول وحی بر پیامبران، محافظان الهی به گونه ای عمل کردند که شیطان راه نفوذ پیدا نکند، این اولین مسئولیت پیامبران الهی است و زیر ساخت پیامبری همین است و تمام چیزی که بعداً راجع به پیامبران می گوییم از دریافت معصومانه وحی شروع می شود.

تولیت حرم مطهر، دومین مسئولیت پیامبر(ص) را "ابلاغ معصومانه وحی" عنوان کرد و آن را جزء رسالت های اصلی ایشان دانست و گفت: فلسفه وجودی پیامبران این بوده است که هدایت های الهی را به مخاطبان برسانند. پیامبران الهی « هُدًى لِلنَّاسِ » بودند. در آیه ۲ سوره بقره می خوانیم «ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ » - این کتاب که هیچ شک در آن نیست، راهنمای پرهیزگاران است. هر دو عبارت «هُدًى لِلنَّاسِ» و «هُدًى لِلْمُتَّقِينَ» در قرآن است. وقتی قرار است آیات قرآن در اختیار عموم مردم قرار بگیرد این باید معصومانه باشد، وگرنه هدایت اتفاق نمی افتد و پیامبری هیچ ارزشی ندارد. هم دریافت معصومانه وحی و هم ابلاغ معصومانه وحی، اساس کار پیامبری پیامبران الهی است و وقتی این دو اتفاق افتاد عملاً وحی الهی در اختیار مخاطبان اصلی وحی که مردم هستند، قرار می گیرد.

وی در توضیح سومین مسئولیت پیامبر(ص) گفت: "تبیین معصومانه وحی با زبان قابل فهم برای مخاطبان وحی" رسالت بعدی پیامبر(ص) است: در بخشی از آیه ۴۴ سوره نحل می خوانیم « ... وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ » ای پیامبر، ما وحی را بر تو نازل کردیم تا « لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ » برای مردم وحی را تبیین کنی. و این رسالتی است که خود قرآن به صراحت بر عهده پیامبر(ص) گذاشته است. همچنین در آیات ۶۷ سوره مائده « یا اَیُّهَا الرَّسولُ بَلِّغْ ما اُنْزِلَ اِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ » به این رسالت پیامبر(ص) اشاره دارد.

 وی اضافه کرد: تاکید بر کلمه معصومانه ارزش کار پیامبر(ص) را بالا می برد یعنی سخنی که پیامبر به مردمان می گوید یک سخن خاص است و ارزش و اعتبار دارد و دلیل این اعتبار، آیات ۳ و ۴ سوره نجم می باشد:  « وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى*إِن هُوَ إِلَّا وَحي يُوحَى» - یعنی  هرگز به هوای نفس سخن نمی‌گوید، سخن او هیچ غیر وحی خدا نیست. یعنی بیانات پیامبر(ع) در تشریح قرآن هم، وحی است.

تولیت حرم مطهر پیرامون انواع وحی گفت: دو نوع وحی داریم، یک وحی قرآنی داریم که همان ۶۲۳۶ آیه قرآن است که امروز در اختیار ما است. و مورد دوم، بیانات و فرمایشات پیامبر(ص) درباره قرآن است که شرح قرآن می شود و طبق فرمایش قرآن، تشریح پیامبر(ص) هم از ناحیه خداوند است. و به قدری مهم است که خداوند در آیه ۱۶ سوره قیامه به پیامبر(ص) می فرماید « لَا تُحَرِّكْ بِهِ لِسَانَكَ لِتَعْجَلَ بِه» - به تعجيل زبان به خواندن قرآن مجنبان.  وقتی جبرئیل وحی را بر وجود مبارک پیامبر(ص) نازل می کرده، پیامبر هم با زبان تکرار می کرده است و قرآن می گوید با عجله زبان خود را برای خواندن آن به حرکت در نیاور، و می فرماید وقتی ما قرائت را تمام کردیم، تو قرائت کن. قرائت پیامبر(ص) هم به امر خداوند به همین صورت است و از خودش اختیار ندارد هرطور که خواست آن را به زبان جاری کند. تبیین وحی هم که از رسالت های پیامبر می باشد باید معصومانه باشد. بحث های اساسی بین شیعه و سنی از همین جا شروع می شود.

وی ادامه داد: ما همیشه به یک تبیین معصومانه از وحی نیاز داریم. این که پیامبر(ص) برای تبیین وحی مامور می شود، برای عصر نزول قرآن و مردمی است که در صحنه حضور دارند. و اگر به ۱۴۰۰ سال قبل برگردیم که بر پیامبر(ص) وحی نازل می شود و اصحاب پیامبر(ص) هم در مکه و مدینه هستند و کاتبان وحی هم حضور دارند و همه کسانی که در آن فضا و حال و هوای معنوی نزول وحی هستند ؛ خداوند می گوید، پیامبر(ص) تو باید وحی را برای همین مردم تبیین کنی. ایرادی که عده ای می گیرند این است که می گویند مگر قرآن خودش کتاب مبین نیست؟ یعنی کتاب روشن و شفاف، مگر نیست « بِلِسَانٍ عَرَبِيّ مُّبِين» مگر «هُدًى لِلنَّاسِ» نیست، بله همه این ها هست ولی همه این ها نیاز به تبیین دارد.

«أَقِمِ الصَّلَاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلَى غَسَقِ اللَّيْلِ وَقُرْآنَ الْفَجْر...ِ» در آیه ۷۸ سوره اسراء می فرماید که در سه نوبت نماز بخوانید. این وحی الهی است، و تببین این آیه این است که پیامبر(ص) می فرماید دو رکعت نماز صبح بخوانید و این مقدار مشخص نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء بخوانید، این تبیین وحی می شود. و اگر این تبیین معصومانه نباشد، هرکسی به دلخواه خود نماز می خواند، مثل خلیفه اموی که در حالت مستی به نماز صبح ایستاد و همین طور می خواند و وقتی به او گفتند نماز صبح دو رکعت است، گفت بیشتر هم بخوانیم عیبی ندارد. اگر این آیه را پیامبر(ص) به صورت معصومانه تبیین نکند، تکلیف مردم چیست؟ اگر پیامبر(ص) در مورد آیه «وَلِلَّهِ عَلَى النّاسِ حِجُّ البَيتِ مَنِ استَطاعَ إِلَيهِ سَبيلًا»( آیه ۹۷ سوره آل عمران) به صورت دقیق به مردم نگوید که حج به چه صورت است، این امر الهی و اَعمال زیادی که باید در مناسک حج به دقت انجام بگیرد عملیاتی نمی شود.

رئیس انجمن علمی انقلاب اسلامی خاطرنشان کرد: تمام آیات قرآن، تبیین می خواهد و این تنها مربوط به قرآن نمی باشد و در تمام اعصار، هنگام نزول وحی یک عنصر انسانی وجود داشته است. و جایی را سراغ نداریم که وحی نازل شده باشد ولی پیامبری حضور نداشته باشد. در آیه ۴ سوره ابراهیم می خوانیم « وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا بِلِسَانِ قَوْمِهِ لِيُبَيِّنَ لَهُم» - و هيچ پيامبرى را جز به زبان مردمش نفرستاديم، تا بتواند پيام خدا را برايشان بيان كند. هیچگاه در بستر تاریخ وحی نازل نشده است مگر اینکه رسولی باشد و با لسان قوم، وحی را برای مردم تبیین کند. عبارت لسان قوم مهم است. نقطه تمایز شیعه و سنی یک بخشش در اینجاست و مربوط به تبیین معصومانه وحی می باشد.

وی ادامه داد: شیعه معتقد است در هیچ عصری قرآن بدون عترت معصوم وجود ندارد. «... لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ ...»(آیه ۴۴ سوره نحل). همیشه وحی قرآنی، اعتبار و تا پایان عمر دنیا، ادامه دارد. یعنی کتاب قرآن که امروز ما در محضرش هستیم همان قرآن ۱۴۰۰ سال پیش است و امروز هم هست و هزار سال دیگر هم همین قرآن خواهد بود و این وحی دائماً بر ما نازل می شود. وقتی می گوییم «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ، الم،  ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ» همین الان بر ما نازل می شود. وقتی می گوییم قرآن تا پایان عمر دنیا معتبر است یعنی همین.

تولیت حرم مطهر، قرآن را دستورالعمل همیشگی زندگی انسان ها دانست و گفت: این اشتباه برخی از ما مسلمین است که قرآن را می بوسیم و به کنار می گذاریم. قرآن همین امروز هم دستورالعمل زندگی ما است و اگر امروز این قرآن همچون ۱۴۰۰ پیش دستورالعمل زندگی است، آیا امروز تببین گر معصوم نمی خواهد؟ چگونه در عصر نزول و در ۱۴۰۰ سال پیش به تبیین گر معصوم نیاز داشت ولی امروز به آن نیازی نیست؟! حدیث ثقلین در برخی از کتب اهل سنت نیز مطرح شده است، چون حدیث متواتر شیعه و سنی است و همه آنرا نقل کرده اند. برخی از عالمان اهل سنت مثل ابْن‌ِ حَجَرِ هَیْتَمی‌ در کتاب « الصواعق المحرقة فی الردّ علی اهل البدع و الزندقة» (نوشته حدود ۹۵۰ ه‍.ق) این روایت را نقل کرده و می گوید این نشان می دهد همیشه تا پایان عمر دنیا یک معصوم وجود دارد. بر اساس این حدیث پیامبر(ص) که آن ها هم قبول دارند.

وی چهارمین مسئولیت پیامبر(ص) را "به اجراگذاشتن آموزه ها و دستورالعمل های اجتماعی دین در متن جامعه" عنوان کرد و گفت: وقتی سیره پیامبر(ص) را مطالعه می کنید دقیقاً همیگونه است. پیامبر(ص) در حریم خصوصی مردم ورود نمی کرد. نه این که خبر نداشت، خبر داشت ولی ورود نمی کرد. فقط توصیه و هدایت می کرد و دستورالعمل ها را برای مردم می گفت و تاکید هم می کرد که انجام بدهید اما در حوزه عمومی، پیامبر(ص) امور را جدی اجرا می کردند. کار سخت پیامبران همین جا است.

تولیت حرم مطهر ادامه داد: دلیل درافتادن حضرت موسی(ع) با فرعون همین موضوع بود، وگرنه نصیحت کردن که کار خاصی نیست و اگر تنها به نصیحت کردن بود، دعوایی هم پیش نمی آمد. درگیری حضرت ابراهیم(ع) با نمرود بر سر این بود که نمرود ادعای خدایی می کرد و می گفت تمام جامعه و همه اموال و املاک باید در سلطه من باشند و حضرت ابراهیم(ع) می گفت این خلاف است و مالک اصلی خدا است و تو بنده هستی. دعوای پیامبر اکرم(ص) با سران قریش هم بر سر این مسئله بوده است و نه بر سر بیان احکام. برای تمام پیامبران به همین صورت بوده است یعنی اگر پیامبر(ص) منبری می گذاشت و گوشه ای می نشست و همین آیات را می گفت و کاری به بت ها و مستکبران تاریخ نداشت و برای نجات مستضعفین کاری انجام نمی داد، اگر اینطور بود دعوایی رخ نمی داد و مشکلی هم پیش نمی آمد. همه مسائل به همین موضوع ارتباط دارد یعنی به اجرا گذاشتن آموزه های اجتماعی اسلام در متن جامعه.

وی اظهار کرد: بعضی از افراد خیلی نادان هستند که با برداشت غلط از آیات قرآن، مثلاً می گویند « ما عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلاغُ»( آیه ۹۹ سوره مائده). درست است که این آیه قرآن است ولی اگر خواستید نظر قرآن را بگویید باید غیر از این آیه بقیه آیات را هم بگویید. چرا که همه اش وحی آسمانی است و نمی شود گوشه ای از آن را بگیریم و بقیه را رها کنیم. قرآن وقتی در مورد ایمانی که یک جریان باطنی و قلبی است می گوید « ما عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلاغُ » منظور این است که تو می توانی مبانی و معارف ایمانی را ابلاغ کنی ولی نمی توانی کسی را مسلمان و مومن کنی. و این یک بحث دیگر است. اما همین قرآن وقتی به فضای جامعه مسلمانان می رسد، آن هایی که تازه مسلمان شده و جامعه تشکیل داده اند، آنجا قصاص، قطع ید سارق، تازیانه و ده ها حکم الزامی دیگر دارد که پیامبر(ص) اجرا می کند. « ما عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلاغُ» مربوط به قبل از زمانی است که کسی ایمان بیاورد و وقتی که ایمان آمد تازه دستورالعمل ها شروع می شود و جامعه و افراد باید چارچوب داشته باشند. و هر چیزی سر جای خودش است.

حجت الاسلام والمسلمین دکتر کلانتری، مسئولیت پنجم پیامبر(ص) را " ایفای نقش انسان کامل در هستی، یعنی ولایت معنوی" عنوان کرد و گفت: ولایت معنوی یعنی وجود یک انسان کامل به معنای واقعی کلمه که نقش واسطه بین خدا و خلق را ایفا می کند. یعنی مظهر تجلی حضرت حق بر روی زمین، به عبارت دیگر، نقش کامل خلیفه اللهی بر روی زمین. انسان ها، خلیفه الله به صورت مطلق نیستند، آیا همه از جمله یزید و اشرار جهان و افراد خبیث، خلیفه الله هستند؟! در پاسخ باید گفت نه. مظهر خلیفه اللهی، در یک انسان کامل تجلی پیدا می کندکه خود این هم حجت می باشد یعنی خود انسان کامل حجت است. و این می شود ولی الله اعظم الهی که هیچ عصر و زمانی از وجود چنین ولی ای محروم نیست و در همه عصرها از حضرت آدم تا ختم دنیا وجود دارد.

وی تصریح کرد: حضرت آدم اولین تجلی انسان کامل در زمین است و این تا عصر خاتم یعنی پیامبر گرامی اسلام(ص) و حضرت بقیه الله اعظم(ع) به عنوان آخرین ولی کامل الهی در زمین استمرار پیدا می کند به عنوان واسطه بین خدا و انسان ها و نمونه کامل انسانیت. این ها پنج مسئولیت پیامبر اکرم(ص) در عصر خودشان می باشند.

حجت الاسلام والمسلمین دکتر کلانتری گفت: ختم نبوت بدین معناست که با بعثت آخرین پیامبر الهی و دریافت و ابلاغ وحی قرآنی، نزول وحی تشریعی خاتمه یافته، دیگر وحی تشریعی نازل نخواهد شد و دفتر نبوت برای همیشه بسته شده است. بسته شدن دفتر نبوّت بدین معناست که با نزول وحی قرآنی آنچه از آموزه های وحیانی برای آدمیان تا پایان عمر دنیا لازم بوده در اختیار بشر قرار گرفته و انسان های بلوغ یافته این عصر افزون بر اینکه از میراث گرانسنگ آخرین پیامبر خود یعنی قرآن کریم، با جان و دل محافظت می کنند، این توانایی و بلوغ فکری را نیز دارند که با بهره گیری از ساز و کارهای تشریع شده در همین متن وحیانی، همه نیاز های معرفتی و معیشتی خود را بر آن عرضه و متناسب با نیازهای زمان پاسخ های لازم را از آن دریافت نمایند.

وی اضافه کرد: کتاب ختم نبوت شهید مرتضی مطهری به طور دقیق این بحث را تشریح می کند. همچنین کتاب وحی قرآنی اثر اینجانب از دفتر نشر فرهنگ اسلامی هم کتاب خوبی راجع به این بحث می باشد.

تولیت حرم مطهر گفت: بنابراین، ختم نبوت صرفاً به خاتمه یافتن دو مسئولیت اول و دوم یعنی دریافت معصومانه وحی و ابلاغ معصومانه وحی  از مسئولیتهای پنجگانه پیامبر گرامی(ص)  می انجامد، امّا مسئولیت های دیگر پیامبر(ص) هرگز نمی تواند با ختم نبوت خاتمه یابند زیرا خاتمه یافتن مسئولیت های دیگر، یعنی تبیین معصومانه وحی، اجرای وحی در متن جامعه اسلامی و ایفای نقش انسان کامل در هستی عملاً به معنای رخت بر بستن آخرین دین الهی از متن زندگی فردی و اجتماعی آدمیان خواهد بود که هرگز با فلسفه ختم نبوت  و ابدیت و جاودانگی اسلام سازگار نمی باشد.

وی ادامه داد: با رحلت آخرین پیامبر الهی(ص) سایر مسؤلیت های آن حضرت بر عهده عترت پاک ایشان یعنی امامان معصوم (ع) قرار می گیرد و به موجب حدیث متواتر ثقلین، دو میراث گرانسنگ پیامبر (ص)، «قرآن» و «عترت» تا پایان عمر دنیا، جامعه بشری را از آموزه ها و هدایت های بی بدیل آخرین دین الهی بهرمند می سازند.

تولیت حرم مطهر گفت: در حوزه امامت؛ امام معصوم(ع) در حوزه نقش تبیین معصومانه وحی و اجرای آموزه های اجتماعی اسلام در متن جامعه و ایفای نقش انسان کامل در هستی، اختیار تام دارد. در عصر غیبت، امام معصوم برای اجرای آموزه های اجتماعی اسلام در متن جامعه حضور ندارد که بخواهد این مورد را خودش بر عهده بگیرد و هیچ منعی برای این که امام نقش تبیین معصومانه وحی و ایفای نقش انسان کامل در هستی را بر عهده داشته باشد نیست. یعنی حلقه واسطه بین انسان کامل و خداوند، خود امام عصر(عج) می باشند و نیازی نیست حتماً حاضر باشد و امام غائب(عج) هم می تواند این نقش را ایفا کند. در پاسخ به نامه اسحاق بن یعقوب کلینی که ۱۹ سوال دارد و یکی از آن سوال ها این است که وقتی ما به شما دسترسی نداریم چه باید بکنیم و لطف و رحمت الهی که از طریق شما به مردم می رسید، آیا باز هم می رسد ؟ امام(عج) می فرمایند که ما مثل خورشید پشت ابر هستیم. خورشید پشت ابر هم انرژی و گرما تولید می کند و هم نور تولید می کند.

وی خاطرنشان کرد: در عصر غیبت امام معصوم(عج)، عدم دسترسی به آن حضرت موجب نمی شود که مسئولیت اجرای آموزه ها و دستورالعمل های اسلام در متن جامعه تعطیل و مؤمنان و جامعه اسلامی به حال خود رها گردند.  تشریع اصل تفقه در دین و اصل ولایت فقیه، تشریع ساز و کارهای لازم برای اجرای صحیح این مسئولیت در عصر غیبت است. این در حالی است که دریافت و ابلاغ معصومانه وحی، یعنی اولین و دومین مسئولیت های پیامبر(ص)  با رحلت پیامبر گرامی(ص) خاتمه یافته و مسئولیت های تبیین معصومانه وحی و ایفای نقش انسان کامل یعنی ولایت معنوی بر عهده آخرین حجت خدا بر زمین (عج) می باشد. . به این نکته باید توجه داشت که ما امام(عج) را در تراز پیامبر(ص) قرار نداده ایم و قائل به ختم نبوت هستیم. و امام هر چه دارد در ذیل نبوت است و نه در عرض آن. و همانطور که گفته شد، در بعضی از شئوناتی که پیامبر(ص) داشته است و نه همه آن ها.

این استاد حوزه و دانشگاه، در ادامه تصریح کرد: اعتقاد به مطلقه بودن ولایت فقیه در عصر غیبت، فقط مربوط به مسئولیت اجرای احکام اجتماعی اسلام در متن جامعه می باشد و هرگز فقیه جامع شرایط را به مرزهای پیامبری نمی رساند و  به هیچ وجه فقیه جامع شرایط را در تراز پیامبر(ص) ننشانده ایم. و این نه فقط هیچ تضادی با اعتقاد به ختم نبوت نخواهد داشت، بلکه تضمین کننده ختم نبوت به سبب اجرای دستورالعمل ای اجتماعی اسلام در متن جامعه خواهد بود.

تولیت حرم مطهر، خاطرنشان کرد: آنچه در اعتقاد به مطلقه بودن ولایت فقیه مطرح است این است که همان قلمرویی که برای پیامبرگرامی(ص) و امامان معصوم(ع) در اجرای آموزه ها و دستورالعمل های اجتماعی اسلام در متن جامعه یعنی مسئولیت سوم پیامبر (ص)،  قائل هستیم،  همان قلمرو را برای فقیه جامع شرایط در عصر غیبت قائل باشیم.

لازم به ذکر است در پایان نشست امروز، تعدادی از شرکت کنندگان، سوالات خود را، مطرح کردند، پاسخ های دکتر کلانتری به این سوالات، به شرح زیر است:

سوال ۱: پرسشی که در رابطه با رمز عصمت پیش می آید، این است که اگر مقام عصمت تفضلی از ناحیه خداوند متعال است، اجر گناه نکردن یک معصوم و انسان غیر معصوم چگونه تبیین می گردد؟

پاسخ: در خصوص عصمت پیامبر(ص) و عصمت ائمه(ع)، بخشی از آن الهی و بخش دیگرش اکتسابی است. در بحث عصمت ، باید توجه داشت که هیچ وقت عصمت پیامبران و امامان اجباری نیست که بگویم دستگاه خلقت یک آدم هایی ساخته که همیشه معصوم اند و اصلا نمی توانند گناه و خطا کنند. اگر اینچنین باشد که ارزش ندارد. از طرفی اگر بگوییم در هستی، یک انسانهایی قرار هست نقش واسطه بین زمین و آسمان، انسان و خداوند ایفا کنند، اما خدا برای این موضوع فکری نکرده، این هم خلاف عدالت خداوند است. بنابراین، خداوند متعال، انسان های مستعدی برای ایفای این نقش واسطه خلق کرده است که استعداد و ظرفیت یک چنین کار سنگینی داشته باشند.

خداوند در آیه ۵ سوره مزمل می فرماید که "إِنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلًا" - ما کلام بسیار سنگین و گرانمایه قرآن را بر تو القا می‌کنیم. آنهایی که پیامبر(ص) را در هنگام نزول وحی دیده اند، نقل کرده اند که وقتی وحی بر ایشان نازل می شد از پیشانی مبارک، و از تمام وجودش عرق می ریخت، یعنی یک اتفاق عجیبی در وجود نبی مکرم اسلام(صلوات الله علیه)، رخ می داد. لذا قرآن می گوید "قَوْلًا ثَقِيلًا" قول ثقیل، قول سنگین.  قرار است این وحی بر بشر نازل بشود و نیاز است انسان کاملی در هستی وجود داشته باشد که تحمل این بار سنگین را داشته باشد. لذا خداوند برای این امر مهم، باید دست به خلقت فردی مستعد بزند تا عدالت کامل الهی معنی داشته باشد. بنابراین هم خلقت خاص الهی را  باید در عصمت دخیل بدانیم، یعنی خلقت انسان هایی که ظرفیت حمل بار ثقیل وحی و پیامبری را بتوانند بر عهده بگیرند و هم اینکه اینگونه نیز نبوده است که از همان اول، پیامبران معصوم نتوانند گناه کنند، چراکه این ها هم انسان بوده اند و دارای اختیار.  "قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُم" (آیه ۱۱۰ سوره کهف) یعنی بگو: جز این نیست که من مانند شما بشری هستم. پیامبر(ص) یک بشری مثل بقیه است. مثل این است که بگوییم در بین انسان های عادی، بعضی ها ضریب هوشی بالاتری نسبت به بقیه دارند، مثلا پیچیدگی ها را سریع تر پشت سر می گذارند و یک معادله را سریع تر حل می کنند. این انسان ها یک استعداد خاصی دارند. این بشری هم که می آید و  واسطه بین خدا و خلق می شود و وحی ثقیل را دریافت و به انسان ها عرضه می کند و در برابر عداوت ها و مصائب بسیار می ایستد، این انسان هم از یک ضریب قدرت خاصی برخوردار است.

آیا پیامبران و امامان معصوم، می توانستند گناه کنند، بله قطعا می توانستند گناه کنند، چراکه اختیار داشتند، اما توانستند به لطف الهی و تهذیب نفس، به مقام عصمت دست یابند. خداوند متعال در آیه ۵۲ سوره حج می فرمایند "وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ وَلَا نَبِيٍّ إِلَّا إِذَا تَمَنَّى أَلْقَى الشَّيْطَانُ فِي أُمْنِيَّتِه..." - و ما پیش از تو هیچ رسول و پیامبری نفرستادیم جز آنکه چون آیاتی (برای هدایت خلق) تلاوت کرد شیطان (جن و انس) در آن آیات الهی، القاء دسیسه کرد. هیچ پیامبر و رسولی نبوده است که وقتی خواسته وارد فاز نبوت بشود، شیطان بشدت تلاش نکرده باشد که او را به زمین بزند.- و البته همیشه تاریخ اینگونه بوده است که انسان هایی که پاک ترند، شیطان بیشتر دور و برشان پرسه میزند تا آن ها را به زمین بزند و گرنه کسی که گناه کار است که تکلیفش مشخص است- به این نکته هم دقت کنید که شیطان پیرامون پیامبران و معصومین بیشتر تلاش می کرده و این علامتِ اختیار پیامبران و معصومین است.

گفتنی است ادامه سوالات و پاسخ های تولیت حرم مطهر در فایل صوتی این جلسه، در سایت حرم مطهر قابل استماع است.

شایان ذکر است سلسله مباحث با موضوع "ولایت فقیه"، پنجشنبه‌ها از ساعت ۸ صبح در سالن شهید آیت الله دستغیب برگزار و به صورت زنده از کانال آپارات به نشانی aparat.com/shahecheragh/live پخش می گردد. همچنین متن بیانات تولیت حرم مطهر و  فایل های صوتی و تصویری کامل جلسات به همراه پرسش و پاسخ ها در بخش ویژه سلسله مباحث ولایت فقیه در پایگاه اطلاع رسانی آستان مقدس حضرت شاهچراغ علیه السلام، به نشانی shahecheragh.ir/velayat قابل دریافت است.

از عموم علاقه‌مندان، به‌ویژه دانشجویان دانشگاه ها و طلاب حوزه های علمیه برای شرکت در این جلسات، دعوت به عمل می آید.