امروز پنجشنبه ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۲، جلسه سی‌ و پنجم از سلسله مباحث با موضوع "ولایت فقیه" با تدریس حجت الاسلام والمسلمین دکتر ابراهیم کلانتری، تولیت حرم مطهر حضرت احمدبن موسی الکاظم شاهچراغ علیه السلام، در سالن شهید آیت الله دستغیب برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل آستان مقدس، با توجه به اتمام سلسله جلساتی که به تبیین ادله عقلی اثبات ولایت فقیه می پرداختند، تولیت حرم مطهر در این جلسه، به بیان ادله قرآنی در این باب پرداخت و اظهار کرد: فصل جدید سلسله مباحث با موضوع «ولایت فقیه» به بیان ادله نقلی نظریه «ولایت فقیه» شامل دلایل مبتنی بر آیات گهربار کلام الله مجید و همچنین احادیث و روایات نبی مکرم اسلام(صلوات الله علیه) و ائمه معصومین علیهم السلام، راجع به شیوه حکومت داری اداره جامعه اسلامی در عصر غیبت، اختصاص دارد.

رئیس انجمن علمی انقلاب اسلامی پیرامون ادله قرآنی گفت: قرآن کریم از اصلی ترین منابع شریعت اسلامی به شمار می آید. برای انسان مسلمان بسیار با اهمیت است که احکام و دستورالعمل های زندگی خود را از منبع وحیانی قرآن کریم دریافت نماید و با اطمینان به مرحله اجرا بگذارد. به همین سبب ریشه یابی نظریه سیاسی اسلام در عصر غیبت از قرآن کریم از اهمیت ویژه ای برخوردار می گردد.

این استاد حوزه و دانشگاه، پیرامون شیوه استنباط صحیح از آیات قرآن کریم گفت: نحوه استنباط فقها و عالِمان دین از قرآن کریم در مورد مسائل مختلف به این صورت است که مجموعه ای از آیات مختلف کنار هم گذاشته می شوند و آنگاه طبق اصولی مشخص و با رعایت جمیع جهات، پیرامون یک مسأله نتیجه گیری می کنند. هیچگاه نتیجه گیری مثلا بر اساس جستجوی تعداد دفعات تکرار، یا وجود و یا فقدان یک کلمه خاص در قرآن انجام نمی شود.

وی گفت: با ظهور جریانات منورالفکری در ایران در نزدیک به دو قرن گذشته، دو جریان فکری فقاهتی و روشنفکری، همواره به عنوان جریانات شاخص، مطرح بوده اند. جریان فقاهتی به عنوان یک جریان ناب اسلامی و اندیشه ورزانه، که از صدر اسلام تاکنون، با پشتکار بسیار و دقت تمام و رعایت اصول و جزئیات، آیات و روایات را بررسی و به احصاء نتیجه می پردازد، و از طرف دیگر، یک جریان به اصطلاح روشنفکری دینی که خودش را نه تنها مقیّد به رعایت اصول حرفه ای و بررسی جرئیات آیات نمی داند بلکه حتی گاهی از برخی آیات نیز با این استدلال غلط که مربوط به گذشته هستند، عبور می کند. و البته در برخی مواقع نیز اگر یک نظریه از یک دانشمند غربی هم رسید که به مذاقش خوش آمد، فوری و بدون بررسی و تحلیل، می‌گوید شاید این آیه می خواسته این نظریه غربی را بگوید. به عنوان مثال، فقیه بزرگی مثل علامه طباطبایی بر پایه قرآن و آیات خلقت، با رعایت تمام ظرایف و حساسیت ها، نظریه تکامل را مطرح و بر ناسازگاری مطلق اندیشه «خدا باوری و تکامل داروینی» تاکید می کند و فردی هم مثل مرحوم یدالله سحابی که متعلق به جریان منورالفکری است، کتابی را درباره فلسفه خلقت بر اساس آیات قرآن نوشته، که نقد بسیار بر آن است. وجود چنین جریانات فکری، تنها متعلق به ایران نیست بلکه در سایر جوامع اسلامی نیز مثل مصر، سوریه، پاکستان، هند و اندونزی، وضع کم و بیش به همین صورت است. یک جریان اصیلِ مومنِ متعهد و ملتزم به تمام ظرایف کتاب آسمانی و یک جریانی سطحی نگر دلبسته به فرآورده‌های غربی که از یک طرف سنگ اسلام را به سینه می‌زند و از طرف دیگر افکار لیبرالیستی دارد و هر دو را می خواهد داشته باشند، غافل از اینکه بین این دو تضاد ذاتی است و امکان ندارد با هم جمع شوند.

تولیت حرم مطهر در ادامه اظهار کرد: بحث این جلسه یعنی بررسی ادله قرآنی نظریه «ولایت فقیه» بر اساس همان جریان اصیل استنباط در قرآن است و ممکن است به مذاق کسی که نگاه غربی و لیبرالیستی به مسائل دارد، خوش نیاید.

این استاد حوزه و دانشگاه گفت: دقت در مفاد آیات متعددی از قرآن کریم این حقیقت را در اختیار می گذارد که از منظر این کتاب آسمانی، در همه اعصار چه در عصر حضور پیامبر اکرم(صلوات الله علیه)، و چه در عصر حضور امامان معصوم(علیهم السلام) و همچنین عصر غیبت، اداره جامعه اسلامی فقط بر محور دین خدا و حاکمیت دستورالعمل ها و آموزه های اصیل اسلام مشروعیت داشته و برگزیدن هر مسیری جز این بر خلاف آیین اسلام و در تقابل صریح با قرآن کریم خواهد بود.  قرآن کریم این حقیقت مهم را با بیانات متنوع و از زاویه های مختلف مورد توجه قرار داده و جایی برای تردید در آن باقی نگذاشته است. مطالبی که در این جلسه ذکر می گردد درنگی در این دست از آیات است که به منظور سهولت در دریافت دقیق تر مفاد آنها، در قالب ادلّه قرآنی تقدیم می گردد.

وی در توضیح نخستین دلیل قرآنی نظریه ولایت فقیه گفت: اسلام دین کامل الهی برای همه عصرها است. قرآن کریم با صراحت از اسلام به عنوان دین کامل الهی برای همه عصرها تا پایان عمر دنیا سخن گفته و در پیش گرفتن هر آیینی جز اسلام را مردود شمرده است. برای دریافت این حقیقت، توجه و تدبر در سه آیه ای که در ادامه می آید، ضروری است.

تولیت حرم مطهر، ادامه داد: نخستین آیه پیرامون این موضوع، آیه ۱۹ سوره آل عمران است که در آن خداوند متعال می فرمایند «اِنَّ الدّینَ عِندَاللهِ الأِسلام ...»،  دین در نزد خدا فقط اسلام است. دین یعنی یک آیین کامل که دستورالعمل های زندگی فردی و اجتماعی انسان را در بر می گیرد.

آیه بعدی، آیه ۳ سوره مائده است که مربوط به چندماه پایانی عمرمبارک نبی مکرم اسلام(ص) است. «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ الإْسْلامَ دِيناً»، الْيَوْمَ یعنی یک روز تاریخی که بنا به عقیده شیعه، روز غدیر است، یعنی در چنین روزی أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ دین شما به کمال رسیده وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي نعمت خودم را برای شما تمام کردم وَ رَضِيتُ لَكُمُ الإْسْلامَ دِيناً و اسلام را به عنوان آیین (جاویدان) شما پذیرفتم.

آیه سوم نیز، آیه ۸۵ سوره آل عمران است. «وَ مَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الإْسْلامِ دِيناً فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِي الآْخِرَةِ مِنَ الْخاسِرِينَ»، و هر کس جز اسلام آیینی برای خود انتخاب کند، از او پذیرفته نخواهد شد و او در آخرت از زیانکاران است. این آیه بر نفی هر دینی جز اسلام تاکید می کند و دو آیه قبل به پذیرش اسلام به عنوان تنها آیین مورد قبول، اشاره دارد.

این استاد حوزه و دانشگاه، پیرامون مطالبی که می توان از این سه آیه احصاء کرد، گفت: نخست اینکه اسلام یگانه دین الهی است و نزد خداوند دینی جز اسلام مشروعیت نخواهد داشت. ممکن است به ذهن برخی متبادر شود که سایر ادیان ابراهیمی چگونه اند؟ در پاسخ باید گفت، سایر ادیان که در قرآن نیز به آنها اشاره شده است، تنها در زمان و عصر خودشان مورد تایید بوده اند و نه پس از آمدن کامل ترین دین، یعنی اسلام.

دوم اینکه اسلام در یک فرآیند زمانی معیّن توسط خداوند بزرگ به کمال رسیده و کاملترین آیین الهی به شمار می آید. سوم اینکه با تشریع دین کامل الهی توسط آخرین پیامبر، پذیرش هر دینی جز اسلام نزد خداوند مشروعیت نداشته و جز خسران نتیجه ای در پی نخواهد داشت.

تولیت حرم مطهر در ادامه به آیه ۴۰ سوره احزاب اشاره کرد و گفت: خداوند متعال در این آیه می فرمایند «مَا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِنْ رِجَالِكُمْ وَلَكِنْ رَسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِيِّين» یعنی محمّد(ص)، پدر هیچ یک از مردان شما نیست، ولی فرستاده خدا و خاتم پیامبران است؛ ختم نبوت که طبق همین آیه مورد تصریح قرآن کریم است  نیز، هم مقتضی جاودانه بودن آیینی است که توسط پیامبر خاتم بر آدمیان عرضه گردیده و هم مقتضی کامل بودن همین آیین است.

وی در توضیح معنای کامل بودن یک آیین گفت: کامل بودن یک آیین بدین معناست که هم بر نیاز های فردی آدمیان پرتو می افکند و هم بر نیازهای اجتماعی آنان، هم به سعادت دنیایی آدمیان نظر دارد و هم به سعادت اخروی آنان. از این رو اسلام به عنوان دین کامل و جاودانه الهی هیچ نیازی از نیازهای آدمیان را که در سعادت دنیا و آخرت آنان دخیل است بی پاسخ نگذاشته است.

رئیس انجمن علمی انقلاب اسلامی ادامه داد: دقت در آیات قرآن و سنت معتبر نیز به عنوان دو منبع اصلی اسلام، به روشنی مؤیِد همین کمال و جامعیتی است که قرآن کریم در آیات پیش گفته با صراحت از آن سخن گفته است. استاد گرانقدر آیت الله جوادی آملی در این خصوص چنین می گویند: «بررسی آیات قرآن کریم نشان می دهد که دین اسلام، از سویی مبدأ و معاد و وحی و رسالت را به عنوان مسایل اعتقادی طرح نموده؛ و از سوی دیگر، به بحث از فضایل و رذایل اخلاقی و تحصیل و ترک هر یک پرداخته است و از سوی سوم، مسایل فردی و عبادی را ارایه نموده و در بُعد دیگر احکام اجتماعی و اقتصادی و نظامی و سیاسی، حدود و قصاص و دیات، و جنگ و دفاع و امر به معروف و نهی از منکر را برای حفظ و حراست از احکام دینی و حکومت اسلامی، به مسلمانان اعطاء فرموده است».

حجت الاسلام والمسلمین دکتر کلانتری خاطرنشان کرد: تردیدی نیست که برخورداری مومنان از آثار و برکات دنیوی و اخروی اسلام در همه عصرها و نسل ها در گرو دو امر حیاتی است؛ یکی شناخت صحیح و دقیق اسلام  و مورد دیگر، اجرای دقیق و صحیح اسلام. به همین سبب تلاش های طاقت فرسای پیامبر اکرم(صلوات الله علیه)، امامان معصوم (علیهم السلام) و عالمان ربانی همواره بر همین دو امر متمرکز بوده است تا آنجا که در این راه همه دارایی و هستی خود را نثار کرده اند. بی گمان شناخت صحیح اسلام در گرو برخورداری همه جانبه از ابزارهایی است که چنین شناختی را ممکن می سازد، چنانچه اجرای دقیق اسلام بویژه در ابعاد اجتماعی و سیاسی آن نیز در گرو توان، آگاهی به مکانیزم های اجرایی، شجاعت، عدالت، کیاست و تدبیر است. نتیجه منطقی و بدیهی همین حقیقت حضور اسلام شناسان عادل و توانا در کنار آموزه های اصیل اسلام در همه عصرها و نسل ها است.

وی اضافه کرد: بنابراین با پذیرش کمال، جامعیت و جاودانگی اسلام- که مفاد صریح آیات پیش گفته است- نقش عنصر انسانی که در شناخت صحیح و اجرای دقیق اسلام برترین فرد عصر خویش باشد بارز می گردد. چنین فردی در عصر حضور پیامبر اکرم(ص)، شخص آن حضرت و در زمان حضور امامان معصوم (ع)، آن حضرات و در عصر غیبت امامان معصوم (ع)،  فقیهان اعلم و اعدل می باشند.

حجت الاسلام والمسلمین دکتر کلانتری در ادامه پیرامون اهمیت نقش عنصر انسانی آگاه به حقیقت اسلام و توانا در اجرای دقیق آن گفت: اهمیت این نقش در حیات جاودانه اسلام تا آنجاست که قرآن کریم در آیه ۵۹ سوره نساء، مؤمنان را پس از اطاعت محض از خداوند به اطاعت محض از رسول اکرم(ص) و اولوالامر یعنی عناصر انسانی آگاه به حقیقت اسلام و توانا در اجرای آن  امر نموده است. «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الأْمْرِ مِنْكُمْ».

این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه اینگونه نتیجه گرفت که ایمان به اسلام به عنوان یگانه دین کامل و جاودانه الهی که مورد تصریح قرآن کریم است به صورت منطقی مستلزم پذیرش و اطاعت از انسان های کاملی است که در عصر خویش در شناخت صحیح و توان اجرای دقیق اسلام برترین افراد عصر خویش به شمار می آیند. بی گمان مصداق بارز چنین انسان هایی در عصر غیبت، فقیهان اعلم، اعدل، زمان شناس، شجاع و صاحب تدبیر می باشند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: توجه به این نکته ضروری است که اسلام منهای در نظر گرفتن چنین عنصر انسانی برجسته ای مجموعه بی بدیلی از معارف و آموزه ها خواهد بود که در بُعد شناختی گرفتار تحمیل آراء و افکارمتشتت و متضاد و در بُعد اجرایی اسیر طاغوت ها و حاکمان جور می گردد. تاریخ اسلام در دوره بلند پس از رحلت پیامبر گرامی اسلام(صلوات الله علیه) تا امروز گواه زنده ای بر این حقیقت است.

شایان ذکر است در ادامه نشست امروز، حجت الاسلام والمسلمین دکتر کلانتری، پاسخگوی سوالات شرکت کنندگان بودند، هم اکنون این سوالات و پاسخ های تولیت حرم مطهر، در فایل صوتی جلسه، در سایت حرم مطهر قابل استماع است.

سلسله مباحث با موضوع "ولایت فقیه"، پنجشنبه‌ها از ساعت ۸ صبح در سالن شهید آیت الله دستغیب برگزار و به صورت زنده از کانال آپارات به نشانی aparat.com/shahecheragh/live پخش می گردد. همچنین متن بیانات تولیت حرم مطهر و  فایل های صوتی و تصویری کامل جلسات به همراه پرسش و پاسخ ها در بخش ویژه سلسله مباحث ولایت فقیه در پایگاه اطلاع رسانی آستان مقدس حضرت شاهچراغ علیه السلام، به نشانی shahecheragh.ir/velayat قابل دریافت است.

از عموم علاقه‌مندان، به‌ویژه دانشجویان دانشگاه ها و طلاب حوزه های علمیه برای شرکت در این جلسات، دعوت به عمل می آید.