چهارمین جلسه از سلسله مباحث «حیات طیبه» با حضور خدام افتخاری خواهر و سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین دکتر ابراهیم کلانتری، تولیت آستان مقدس حضرت احمدبن موسی الکاظم شاهچراغ علیه السلام، در سالن شهید آیت الله دستغیب حرم مطهر برگزار شد.  

به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل آستان مقدس، حجت الاسلام و المسلمین دکتر کلانتری در این جلسه ضمن تبریک فرا رسیدن ماه مبارک رمضان، اظهار کرد: خداوند بزرگ را شاکریم که ماه رمضان دیگری را توفیق داد تا بر سر سفره ضیافت الهی حضور یافته و بهره‌مند شویم. اگر بخواهیم اسم دقیقی برای این ماه مبارک مطرح کنیم، «ماه تمرین بندگی خدا» عنوان خوبی است. بندگی، خود آداب و فراز و نشیبی دارد، دستورالعمل و آزمون و خطا دارد؛ قبولی و مردودی دارد. در ماه رمضان، گویا خداوند همه چیز را در کنار هم قرار می‌دهد تا انسان یک ماه بندگی خالصانه الهی را تمرین کند و سرمشقی برای سالِ پیش روی خود داشته باشد. مانند این ماه، وجود ندارد.

وی ادامه داد: روایتی از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) در آخرین جمعه ماه شعبان نقل شده است که در این روایت اوصافی از ماه رمضان را بر می‌شمارند، از جمله این‌که بی‌نظیرترین ماه است. هم روزهای ماه رمضان را افضل روزها، و هم شب‌های رمضان را اشرف لیالی خدا می‌دانند. ساعات و دقایق و لحظات این ماه، در پیشگاه خداوند نظیر نداشته و دارای جایگاه ویژه‌ای است. ما برای برخورداری از سال‌ها، ماه‌ها و روزهای خداوند دارای یک سهمیه‌ای می‌باشیم. باید دید چند رمضان، سهم هر یک از ما است؟ این‌که چگونه بتوانیم از این سهمیه استفاده کنیم، در اختیار خود ما است. خوب استفاده شود یا بد، کامل استفاده شود یا ناقص، در اختیار ما است. فردی که زمان‌شناس است، از هر ثانیه ماه مبارک رمضان، به خوبی استفاده می‌کند، فردی که کاهِل است، کمتر استفاده می‌کند. برخی نیز آنقدر بی‌توفیق بوده و گرفتار هوا و هوس‌های نفسانی و شیطانی هستند که آمدن و رفتن ماه رمضان و ماه ضیافت الله را متوجه نمی‌شوند. این ماهِ تمرینِ بندگی خدا است که باید قدر آن را بدانیم، غفلت نکنیم و گرفتار مسائل روزمره نشویم و تکرار مکررات هر روز، زندگی‌مان را تاریک نکند.

عضو هیأت علمی دانشکده معارف و اندیشه اسلامی دانشگاه تهران، ضمن برشمردن مختصات روزه واقعی گفت: روزه دو نوع است؛ یک روزه تکلیفیِ شرعی که از اذان سحر تا افطار، از خوردن و آشامیدن، امساک و نیت می‌کنیم که به قصد قربت روزه بگیریم. از نظر فقهی اگر همین مقدار را انجام داده و مبطلات روزه را انجام ندهیم، روزه ما صحیح است. یعنی به ظاهر، تکلیف الهی انجام شده است. اما روزه دوم، روزه واقعی است که بسیار متفاوت است و در آن تمام اعضا و جوارح انسان وتمام سلول‌ها نیز روزه هستند. چشم و گوش و زبان و دست و پا روزه هستند و از همه مهم‌تر، قلب ما نیز روزه است و متوجه حضور در پیشگاه خدای بزرگ است. قلب، با تمام وجود متوجه است و تپش‌های قلب انسان، در حال عبادت خداوند هستند و ذکر می‌گویند. روزه ظاهری باید مقدمه‌ای برای رسیدن به روزه واقعی باشد. این، بندگیِ خالص خداوند است. کار دشواری است. تمرین حضور قلب در نماز را اگر امتحان کرده باشید، متوجه خواهید شد که کار سختی است. حتی ذکر «بسم الله الرحمن الرحیم» در نماز را با حضور قلب گفتن، کار سختی است، چه رسد به حضور قلب در تمام نماز. در تمرین بندگی، یکی از کارها این است که در طول انجام عبادت روزه، قلبمان متوجه خدای بزرگ باشد. از این جهت کار راحت است. حضور قلب در روزه و بندگی، یعنی توجه قلبی و روزه قلب، و احساس حضور همه جانبه با اعماق وجود در پیشگاه خداوند.

وی با تاکید بر این نکته که در روزه، ریا وجود ندارد، گفت: ریا در نماز می‌تواند وجود داشته باشد، اما در روزه نمی‌تواند خود را نشان دهد. در حدیث قدسی آمده است: «اَلصَّوْمُ لِي وَ أَنَا أَجْزي بِهِ» (کلیات حدیث قدسی ج۱ ص۷۱۴)، « خداوند فرموده: روزه براى من است و من، پاداش آن هستم.» خلوص در روزه بسیار راحت‌تر است. روزه به‌گونه‌ای است که انسان به‌وسیله آن، راحت‌تر می‌تواند به مقصد برسد. یک شروع قوی برای برداشتن گام بزرگ است. پیامبر اکرم(ص) در خطبه‌ آخرین جمعه شعبان، توضیح مفصلی در خصوص ماه رمضان و عظمت آن دارند. در ادامه آن روایت، آمده است که امیرالمؤمنین(ع) فرمود: « قُلتُ: يا رَسولَ اللّهِ، ما أفضَلُ الأَعمالِ في هذَا الشَّهرِ؟ فَقالَ: يا أبَا الحَسَنِ ، أفضَلُ الأَعمالِ في هذَا الشَّهرِ الوَرَعُ عَن مَحارِمِ اللّهِ» (بحار الأنوار : ج ۹۶ ص ۳۵۸ ح ۲۵)، یعنی «گفتم: اى پيامبر خدا! برترينِ كارها در اين ماه چيست؟ فرمود: «اى ابا الحسن! برترينِ كارها در اين ماه، پرهيز از حرام هاى خداست.». یک تقوای الهی داریم که بارها در قران کریم آمده است با عنوان « اِتَّقِ اللَّهَ» (سوره احزاب؛ آیه ۱) « تقوای الهی پیشه کن.»؛ « اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ» ( سوره آل عمران، آیه۱۰۲) « آنگونه که حق تقوا و پرهیزکاری است، از خدا بپرهیزید!»، یعنی در اوج تقوا باشید.

این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه با بیان اینکه تقوا نیز مراتبی دارد، گفت: خدا می‌فرماید به اوج تقوا برسید. «ورع» یک درجه بالاتر از تقوا است. واژه "تقوا" از ماده « وَقی، وقایة» به معنای «پناه و حفاظت» است و در اصطلاح یعنی انسان، گناه را ترک کند و واجبات را دقت کرده و به موقع انجام دهد. "ورع" در لغت به معنای دوری و فاصله گرفتن از گناه، و در اصطلاح یعنی این‌که نه تنها گناه را ترک کند، بلکه نزدیک گناه هم نشود و در آن فضا اصلا وارد نشود. به عبارتی ورع یعنی حتی در جایی که شُبهه گناه وجود دارد، وارد نشود و احتیاط کند. به آن حریم حتی نزدیک نشود. در روایتی از پیامبر گرامی اسلام(ص) آمده است: «کسی‌که نزدیک به گناه حرکت کند، یقیناً در آن سقوط می‌کند». ورع یعنی نه تنها انسان به سراغ حرام نمی‌رود، بلکه در حدود آن نیز نمی‌چرخد. گاهی برخی افراد در مورد حال دیگران تجسس می‌کنند و بعد از مدتی، خود، گرفتار همان گناه می‌شوند. در مورد دیگران رصد می‌کند، اما شیطان همان‌جا خود او را فریب می‌دهد. یا می‌خواهد کسی را که دارای مشکل فکری است، نجات دهد، اما درگیر می‌شود و اتفاقا آن فرد، قوی‌تر بوده و می‌تواند این شخص را تحت تأثیر قرار دهد و فکر او را خراب کند. ورع از محارم الهی که در حدیث پیامبر اکرم(ص) به آن اشاره شده و از افضل اعمال در ماه مبارک است، یعنی انسان این‌قدر تمرین کند که نه تنها گناه نکند، بلکه حتی در فکر گناه نباشد و در شعاع گناه قدم نگذارد و از آن فاصله بگیرد. بهترین کار همین است.

تولیت حرم مطهر اظهار کرد: امام صادق(ع) می‌فرمایند: «مَرَّ موسى بنُ عِمرانَ عليه السلام برجلٍ مِن أصحابِهِ و هُو ساجِدٌ فانصَرَفَ مِن حاجَتِهِ و هو ساجدٌ على حالِهِ ، فقالَ لَهُ موسى عليه السلام : لَو كانت حاجتُكَ بيَدِي لَقَضَيتُها لكَ ! فأوحَى اللّه ُ عزّ و جلّ إلَيهِ: يا موسى، لَو سَجَدَ حتّى يَنقَطِعَ عُنُقُهُ ما قَبِلتُهُ حتّى يَتَحَوّلَ عمّا أكرَهُ إلى ما اُحِبُّ» (الكافي: ۸/۱۲۹/۹۸)، یعنی «موسى بن عمران بر يكى از ياران خود كه در حال سجده بود گذشت و كارش را كه انجام داد و برگشت، ديد او همچنان در حال سجده است، موسى عليه السلام به او گفت: اگر حاجتت به دست من بر آورده مى شد، آن را روا مى ساختم. خداوند عزّ و جلّ به موسى وحى فرمود كه: اى موسى! اگر چندان سجده كند كه گردنش بشكند، خواهشش را نپذيرم، مگر آن كه از آنچه من ناخوش دارم دست كشيده به آنچه دوست دارم روى آورد(كارهاى زشت را رها كرده، كارهاى خدا پسند انجام دهد)». شرط استجابت دعا این است که انسان در حریم گناه و در جایی‌که مورد غضب و نهی الهی است، وارد نشود. این سخن از زبان پیامبران اولوا العزم وارد شده است. گاهی حال و هوای زندگی انسان چیز دیگری است. تا در این فضا حرکت می‌کنیم و ذهن و جانمان درگیر چیز دیگری است و در حریم خداوند نیستیم، انتظار نداشته باشیم خدا دستمان را بگیرد. این معنای دیگری از فرمایش پیامبر(ص) در مورد ورع و افضل اعمال است.

وی با بیان اینکه باید تلاش کرد از حریم گناه و حال و هوای آن خارج شد، گفت: اگر در فکر انسان، سوء ظن به شخصی وجود دارد از آن خارج شود، اگر در ذهن خود به فردی حسادت دارد، از آن بیرون رود. این‌ها از گناهان کبیره است. اگر خدای نکرده می‌خواهد که فردی زمین بخورد، از این حال و هوا بیرون رود. باید فقط در فضای مثبت باشیم. اگر زبان فرد، زبان غیبت است، آن را عوض کند. اگر بتواند این مسائل را حل و فصل کند، آرام آرام به افضل اعمال ماه رمضان خواهد رسید. از خدا بخواهیم از این فرصتی که مجدداً در اختیار ما قرار داده است، به خوبی استفاده کنیم. این لحظه‌ها، فرصت‌های الهی است. انسان مؤمن در قیامت، زمانی‌که پرده‌ها کنار می‌رود و حقیقت این لحظه‌ها مشخص می‌شود، غبطه می‌خورد. حقیقت لحظه‌های رمضان با ارزش و گران‌قیمت است. به درگاه خداوند بزرگ شاکریم که توفیق حضور در این ماه مبارک را به ما داد و باید از خدا بخواهیم که بهره بیش‌تری از آن ببریم و زمانی‌که با ماه رمضان تودیع می‌کنیم، دستمان پر باشد. خودمان تلاش و همت کنیم. شاید کاری سخت به نظر برسد، اما انسان که تلاش کند، آن کار، راحت می‌شود. اگر عادت کردن به ذکر خدا، تلاوت همیشگی قرآن و حضور قلب را تمرین کنیم، کار آسان می‌شود. درکتاب چهل حدیث امام خمینی(رحمة الله علیه) که از کتب اخلاقی بسیار مهم است،  زمانی‌که یک معضل اخلاقی مطرح می‌شود، نسخه درمان آن نیز بیان می‌شود. یکی از نسخه‌های معروف امام(ره) در این کتاب، تمرین است. با تمرین کردن، کار آسان می‌شود و بعد از مدتی، جدایی از آن برای ما سخت می‌شود. این تمرین بندگی در این ماه مبارک است. اِن‌شاءالله خداوند توفیق دهد با دست پر از همه نعمت‌ها و برکات این ماه بهره‌مند شویم.

تولیت آستان مقدس احمدی و محمدی علیهماالسلام، در ادامه با اشاره به ارادت رهبر معظم انقلاب به حضرت احمدبن موسی(ع)، گفت: در خصوص اهمیت کار در حرم مطهر، نکته‌ای قابل ذکر است. هفته گذشته که به محضر مقام معظم رهبری(حفظه الله) مشرف شده بودیم، بعد از ارسال سلام و درخواست خدام حرم مطهر مبنی بر دیدار با معظم لَه، ایشان فرمودند: «سلام مرا خدمت حضرت احمدبن موسی(علیهماالسلام) برسانید؛ البته خودم هر روز صبح، خدمت حضرت احمدبن موسی(ع)، سلام تقدیم می‌کنم.» این‌که ایشان هر روز در کنار سلام به اهل بیت(ع)، به ایشان تقدیم سلام دارند، نشانگر اهمیت این جایگاه و بیانگر اهمیت کار در این مکان مقدس است. خادمی این حرم مطهر را باید به شما تبریک گفت. مقام معظم رهبری(دام ظله) این‌جا را بعد از مشهد و قم، سومین حرم اهل بیت(علیهم السلام) در ایران دانستند. حقیقتاً جایگاه کمی نیست. خواهش بنده این است در شیفت‌های خدمتی که حضور می‌یابید، منظم باشید؛ کار و خدمت خود را ذخیره‌ای برای آخرت قرار دهید. ان‌شاءالله در جایی که لازم است به فریاد انسان برسد، قطعاً به فریادتان خواهد رسید. امام رضا(ع) فرمودند: «مَنْ زَارَنِي عَلَى بُعْدِ دَارِي أَتَيْتُهُ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ فِي ثَلاَثِ مَوَاطِنَ حَتَّى أُخَلِّصَهُ مِنْ أَهْوَالِهَا إِذَا تَطَايَرَتِ اَلْكُتُبُ يَمِيناً وَ شِمَالاً وَ عِنْدَ اَلصِّرَاطِ وَ عِنْدَ اَلْمِيزَانِ» (الخصال، ج ۲، ص ۱۶۷)، یعنی «هر كس مرا در غربت زيارت كند من بروز قيامت در سه جا به نزد او خواهم آمد تا از ترس‌هاي آن ها نجاتش بخشم: هنگامي كه نامه هاي اعمال مردم از راست و چپ پراکنده شوند و در نزد صراط و در نزد ميزان».

وی در ادامه ضمن تأکید بر اهمیت نظم در کار، خطاب به خدام افتخاری حرم مطهر گفت: خواهش بنده این است که اول؛ در شیفت‌های خدمتی خود، منظم باشید و خدمت در چارچوب نظم و قاعده انجام گیرد. نظم در اسلام، از همه مکاتب و ادیان دیگر،  بیشتر مورد تأکید قرار گرفته است. متأسفانه در عمل به نظم، ضعیف هستیم، چنان‌که گفته می‌شود نظم را از اروپایی‌ها فرا بگیرید. مرحوم سید جمال الدین اسدآبادی درجایی گفته بود: «به غرب رفتم، اسلام دیدم ولی مسلمان ندیدم و به مشرق برگشتم اسلام ندیدم، ولی مسلمان دیدم» یعنی در این‌جا هرچند حرف اسلام را زیاد می‌زدند ولی در عمل، خبری نبود، اما در کشورهای غربی، هرچند فرد مسلمانی نبود، اما در کار و فعالیت، عملا توصیه های اسلام را مدنظر داشتند. نظم، از پایه‌های اساسی مسلمانی است. برای نمازها، زمان خاصی مشخص شده است، زمان آغاز و پایانِ روزه ماه مبارک رمضان تعیین شده است. خمس، زکات و ... دقیقاً مشخص شده است. این‌ها همه نظم است. اما برخی از ما مذهبی‌ها، مظهر بی‌نظمی می‌شویم. این یکی از مصادیق بد معرفی کردن اسلام، نقص در عمل ما است.

آموزش دیدن در راستای کار و خدمتی که قرار است صورت پذیرد، توصیه دوم تولیت حرم مطهر به خدام بود و اظهار کرد: یکی از آموزش‌ها، همین جلسات است. دنیا به شدت در حال تحول است. شیاطین انسی و جنّی، با تمام قوا برای بی‌دین شدن فرزندان ما تلاش می‌کنند. باید اول حواسمان به خودمان باشد و بعد به فرزندان بپردازیم. برپایی و حضور در این جلسات لازم است. هر چقدر جلسات دینی کمرنگ شود، آفت‌های اخلاقی در زندگی ما بیشتر می‌شود. هر چه از مجالس روضه خانگی کم کردیم، به خودمان آسیب زدیم. به نسل‌های قبل که برمی‌گردیم، می‌بینیم که چقدر مجالس خانگی بدون تشریفات، برپا می‌شد. آنقدر تشریفات زیاد شد تا به تعطیلی مجالس منجر گردید؛ و هر چه این مجالس کمتر شد، بچه‌های ما آسیب بیشتری دیدند. این مجالس، بچه‌های ما را بیمه می‌کرد. یکی از برنامه‌های دینی که لازم است به‌صورت منظم در آن حضور یابید، همین جلسات «حیات طیبه» است. شنیدن تلاوت قرآن، صلوات خاصه، ارزش بزرگی است. چند روایت در آن می‌شنوید که مصداق ذکر است. این‌ها، جلسات ذکر است که انسان را بیمه می‌کند. هر کدام از شما، در منزل و محله خود، مبلّغ اسلام باشید.

وی خطاب به خانواده ها توصیه کرد: جلسات روضه خانگی و تلاوت قرآن تشکیل دهید تا به جای این‌که فرزندانمان در فضای مجازی غرق شوند، در این مجالس، ذکر بشنوند. تصور نکنید که اثری ندارد، قطعاً اثرگذار است. فردی خدمت امام صادق(ع) رسید و گفت: شخصی دائماً در حال سرقت است، البته نماز هم می‌خواند. امام صادق(ع) فرمود: إنّ صلاتَه ستَنهاهُ: قطعاً نماز او، روزی او را نجات می‌دهد و از گناه باز می‌دارد. صلوات‌هایی که برای بچه‌هایمان می‌خوانیم، آن‌ها را بیمه می‌کند. ارتقاء توانمندی‌ها، ارتقاء فکر و ارتقاء جهانی که از همه جهات، به سمت دیگری در حرکت است، ما را ملزم می‌کند که در جلسات حضور یابیم، مطالعه داشته باشیم، الگوها را برای زندگی انتخاب کنیم، دور انسان‌های منحرف را خط بکشیم و همنشینی با آن‌ها را کم کنیم. این‌ها مراقبت‌های ویژه زمانه‌ای است که در آن قرار داریم. بچه‌ها را با خود همراه کنیم تا بشود از این فضا عبور کرد. کتاب‌خوانی برای ما و فرزندانمان واجب است.

دکتر کلانتری تصریح کرد: یکی از نقص‌ها این است که فرزندانمان تحت تأثیر فضای مجازی قرار گرفته‌اند، و یکی از دلایل آن، فقدان مطالعه جدی در میان بچه‌ها و خانواده‌هاست. مقام معظم رهبری(مدظله العالی) بسیار اهل مطالعه هستند. در زندگینامه خود نقل کرده‌اند که من در یک دوره در مشهد مقدس، بیش از هزار رمان، از رمان‌های معروف دنیا را مطالعه کردم. رمان، تنها قصه نیست؛ معرفت و تاریخ است. رمان‌های هر کشور، باورها، دین، اخلاق و سنت‌های آن‌جا را بیان می‌کند. مقام معظم رهبری(دام ظله) فرمودند "در منزل ما هیچ فردی از اعضای خانواده نیست مگر این‌که با مطالعه کتاب، به خواب می‌رود". اما مع الأسف اکنون، بیشتر افراد با گوشی‌های تلفن همراه به خواب می‌روند. هر منبع و کانالی در این گوشی‌ها نیز مطالب را به نحوی عنوان و به ‌گونه‌ای جنگ روانی ایجاد می‌کنند که از واقعیت موجود با خبر نشویم. به‌جای آن، می‌شود مطالعه کرد که بچه‌ها نیز یاد بگیرند. این‌گونه دشمن نمی‌تواند در دین، فرهنگ، زندگی و خانواده ما نفوذ کند. اِن‌شاءالله با همت بلند شما خواهران و دست اندرکاران، این جلسات روز‌به روز قوی‌تر، پررنگ‌تر و جدی‌تر برگزار شود.

شایان ذکر است تلاوت کلام الله مجید، قرائت صلوات خاصه حضرت احمدبن موسی علیهماالسلام، دکلمه‌خوانی در ثنای امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) و سخنرانی مذهبی سرکار  خانم شامخی از اساتید حوزه، از دیگر برنامه‌های اجرا شده در این نشست بود.