تاریخچه موزه آستان مقدس حضرت شاهچراغ (ع)

شکل گیری موزه آستان مقدس به سال ١٣٤٤ هجری شمسی باز می گردد. در آن سال با توجه به آثار و اشیاء موجود که بیشتر شامل نسخ خطی و اسناد و مدارک مربوط به آستان مقدس می شود، موزه ای هر چند کوچک در زاویه ای از حرم مطهر ایجاد گردید.

در زمان تولیت آیت الله سید محمد مهدی دستغیب، امکانات موجود مورد بازنگری قرار گرفت، به همین منظور تالار جدید الاحداثی نیز برای عرضه و نمایش آثار اختصاص یافت. این بخش در دو طبقه و با وسعت ١١٠٠ متر مربع  مطابق با استاندارهای موزه ای مورد بهره برداری قرار گرفته است.

آثار موزه حرم مطهر

سنت حسنه اهدا اشیاء و آثار به موزه که در فرهنگ مردم جاری است سبب شده  تا هم اکنون در موزه و خزانه این مجموعه فرهنگی بالغ بر چهار هزار شیء با ارزش تاریخی و فرهنگی نگهداری شود که در وسعت موجود نزدیک به ششصد اثر در معرض دید و پژوهش علاقه مندان، محققان و دانشجویان قرار دارد،چرا که یکی از اهداف  این موزه افزایش میزان تعاملات با ارگان ها ،سازمان های دولتی و غیر دولتی در مسیر فعالیت های علمی و آموزشی بوده است.

این اشیاء که همگی بصورت وقف،اهدا و نذر بوده،به لحاظ قدمت از دوران های بسیار کهن تاریخی،  شروع و تا زمان معاصر (قاجار و پهلوی) ادامه می یابد.

مجموعه اشیاء سفالی

این مجموعه ارزشمند قدیمی شامل حدود ٦٠٠ قطعه می باشد که تقریبأ ١٠٠ قطعه از آنها در معرض نمایش قرار دارد.

شاخص ترین آنها ١٢ قطعه پیکرک سفالی،٣٠٠ قطعه سفال موسوم به کوزه مخروطی شکل در ابعاد مختلف از مناطق جنوبی کشور، قمقمه اشکانی، پیه سوز، خمره های لبه دار و ... می باشد.

مجموعه اشیاء فلزی

این مجموعه شامل سلاح های جنگی و شمشیرهایی مربوط به دوران ولایت شاه عباس صفوی و سلسله قاجار، گلدان های فلزی و مینا کاری(مسطح و برجسته) عمومأ مربوط به دوران قاجاریه، سقاخانه برنجی قاجار، چاقوهای طلاکوب، شمعدان، زیورآلات و ... می باشد.

مجموعه مسکوکات

این مجموعه بسیار ارزشمند شامل چهارصد عدد سکه، از دوران های اشکانی و ساسانی به بعد می باشد.

مجموعه نسخ خطی و اسناد موقوفات حرم مطهر

این مجموعه تاریخی با موضوعات قرآن،ادعیه، کتب ادبی و علمی ،وقف نامه ها ،دیگر آثار موجود در موزه حرم مطهر را تشکیل می دهد.

آثار شهید دستغیب

بخشی از فضای موزه به آثاری از شهید محراب – حضرت آیت الله سید عبدالحسین دستغیب اختصاص یافته که مبین مبارزات سیاسی و فعالیت های فرهنگی و اجتماعی آن شهید بزرگوار است که در معرض دید عموم  قرار گرفته است.

معرفی برخی دیگر از اشیاء ارزشمند موزه

• دو لنگه درب نقره ای  اهدایی توسط یمین الدوله فرزند ناصرالدین شاه قاجار به آستان مقدس که از چوب گردو و روکش نقره با ارتفاع سه متر و عرض دومتر ساخته شده و در حاشیه هر یک  از لنگه های دو درب دوازده بیت اشعار مرحوم احمد وصال متخلص به وقار شیرازی «پسر ارشد وصال شیرازی» با خط نستعلیق به رنگ آبی مینا کاری شده است.

• معجر قدیمی مرقد مطهر حضرت سید میر محمد بن موسی الکاظم (ع) که جنس آن از چوب و در ابعادی حدود ٨٠ سانتی متر در ٢ متر ساخته شده است که علاوه بر اسامی دوازده امام(ع)، نام تنی چند از اولیاء، با خط ثلث روی سطوح چهارگانه با مشبک های چوبی شش ضلعی آراسته شده است که از این فهرست می توان به بایزید بسطامی، ابراهیم ادهم، شاه شجاع کرمانی، عمار یاسر و ... اشاره کرد.

• درب خاتم حرم مطهر حضرت احمد بن موسی به ابعاد ٢٠٣٠*١٠٤٠ که هر لنگه دارای ٣ قاب می باشد - دو قاب مربع و یک قاب مربع مستطیل - که با رنگ های زیبای فیروزه ای و مخلوطی از استخوانی، سیم و فویل تزیین گردیده است. این درب، قبل از درب مینا و درب طلای کنونی، در قسمت ورودی حرم مطهر حضرت شاهچراغ نصب بوده و مربوط به حدود ١٥٠ سال پیش است.

• دو جلد قرآن که هر کدام حاوی ١٥ جزء آیات الهی است و با خط نسخ و بر روی کاغذ خان بالغ به رشته تحریر درآمده و از قدمتی ٨٠٠ ساله برخوردار است، نیز در زمره آثار گرانبهایی می باشد که در موزه حرم مطهر حضرت شاهچراغ (ع) نگهداری می شود.

فلز كاري: درب دو لنگه قدیم حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع)

این درب در سال 1289 هجری قمری توسط یمین الدوله فرزند ناصرالدین شاه قاجار به آستان مبارک اهداء شده است.

درب دارای سه متر ارتفاع و دو متر عرض می باشد. از چوب گردو ساخته با نقره روکش شده و با طرزی بسیار باشکوه و چشم نواز نقش هایی از شجر و اسلمی های پرکار بر خود گرفته است. در حاشیه هریک از دو درب دوازده بیت از مرحوم احمد وصال متخلص به وقار شیرازی با خط بسیار وزین نستعلیق به رنگ آبی میناکاری شده است.

از ابیات لنگه راست درب:

                          بقعه سید امیر احمد بن موسی است کاو             کعبه اهل دل و قبله ارباب نیاز

و نیز از ابیات لنگه چپ درب:

                          قطب اصحاب یقین شاه چراغ آنکه بود                   مرقد او شرف و چشم و چراغ شیراز

از دیگر مشخصات ظاهری روی سطح درب برجسته کاری « قال نبی صلوات الله و سلام علیه انا مدینه العلم و علی بابها» و نام مبارک حضرت محمد(ص) بر روی کوبه های هردو لنگه درب می باشد. در کنار و حاشیه درب «کتیبه چاکر درگاه محمد حسین الله زند عمل سید جعفر رزگر باشی، میناکاری محمد شفیع» به چشم می آید.

منبت كاري: معجر قدیمی مرقد مطهر حضرت سید میرمحمد (ع)

این صندوق که بر روی مرقد مطهر قرار می گرفته دارای قدمتی بس تاریخی است. جنس آن از چوب است و در ابعادی حدود هشتاد سانتی متر در دو متر ساخته شده است.

زیبایی و شکوه این اثر هنری هر بیننده ای را مسحور می کند. اسماء مبارک دوازده امام(ع) و نام اولیاء عظام در چهار سوی این صندوق به خط ثلث به طرزی بسیار بدیع نوشته و منبت شده است.

سطوح چهارگانه با مشبک های چوبی شش ضلعی آراسته شده و در سطح هر شش ضلعی نامی منقوش شده است.

سطوح بالایی هریک از اضلاع با خط ثلث آیاتی از کلام الله مجید منبت گردیده است.