سایت شاهچراغ/ مشاهده متن خبر
شماره خبر: 765
تاریخ انتشار: 1394/4/13
کتابخانه تخصصی و مرکز پژوهشی آستان مقدس احمدی و محمدی (ع) در گذر زمان



تاریخچه 

 کتابخانه آستان مقدس احمدی و محمدی (علیهما السلام)، همزمان با ساخت بقعه و بارگاه حرم شریف احمد بن موسی (علیهما السلام) و احداث مدرسه براي مرقد توسط ملکه تاشي خاتون (مادر شاه ابواسحق اینجو) در زاويه آن تأسيس و مجموعه‌اي ارزشمند به آن اهدا شد. كتابخانه‌اي كه تاشي ‌خاتون به ‌تدريج با وقف قرآن و كتاب‌هاي ديگر فراهم ساخت از آسيب روزگار محفوظ نماند و در اثر تهاجم و جنگ های پی در پی به کرّات مورد دستبرد واقع گردید.

  در سال‌ها 1325هجری قمری به‌منظور احياي رونق از دست‌رفته كتابخانه قديم ، به اهتمام سيد جلال‌الدين محمد شریفی حسینی ذهبی شیرازی ملقب به مجدالاشراف- متولي آستان مقدس احمد بن موسي(علیهما السلام) ، مجموعه‌اي جديد شكل گرفت. وي كه مردي فاضل و عارف بود كتاب‌هاي بسياري براي كتابخانه فراهم كرد و بر پشت جلد تمام آنها كلمه "وقف" را مُهر كرد. او علاوه بر تهيه كتب مزبور، رسالات و كتب تأليفي خود و كتاب‌هايي را كه بر آنها شرح يا حاشيه نوشته بود، به مجموعه افزود. در همان سال براي نخستين بار مصطفي مؤذن طبق فرمان رسمي كه اكنون در موزه شاه چراغ موجود است، به كتابدار در آستان مقدس احمدي و محمدی (علیهما السلام) منصوب شد. پس از وي به علت بي‌توجهي، بسياري از كتاب‌ها پراكنده شد. تا اینکه در روز 24 اسفند ماه 1343 شمسی برابر با 11ذیقعده 1384ه.ق مصادف با میلاد مسعود حضرت امام علی بن موسی الرضا (علیه الاسلام) به همت برادران شريفي، متوليان وقت بقعه شاه چراغ کتابخانه ،گشایش یافت

 لازم به ذکر است که تاریخ گشایش کتابخانه به صورت امروزی را روز 24 آبان 1344 هجری شمسی، سال 1362 و ... نیز ذکر کرده اند که با توجه به یاداشت های شخصی استاد محمد هادی سلاحی از نخستین روز افتتاح کتابخانه  این تاریخ ها معتبر به نظر نمی رسد و همان تاریخ 24 اسفند ماه 1343 شمسی صحیح است.

 روند رشد مجوعه كتابخانه از ابتداي تاسيس تاكنون

 نخستین مجموعه کتابخانه 306 جلد کتاب بود که از این تعداد 227 جلد کتب خطی و چاپی متعلق به شادروان سيد جلال‌الدين محمد مجدالاشراف شیرازی و 79 جلد کتاب اختصاصی درسی آموزشگاه ها هدیه اداره کل نگارش فرهنگ بود که با این 306 جلد کتاب هسته اوليه كتابخانه بنيان گذاشته شد.

 به برکت و همت کتابدار کتابخانه، استاد محمد هادی سلاحی پس از پنج سال در دهم تیرماه 1348 شمار کتاب های کتابخانه به 6675 جلد افزایش یافت که از این بین 463 جلد کتب خطی،6083 جلد کتب چاپی،1484جلد مجله، 168جلد روزنامه، 103جلد کتب به زبان انگلیسی، 14 جلد کتاب به زبان فرانسه، 9 جلد کتاب به زبان ترکی،1 جلد کتاب به زبان روسی، 2جلد کتاب به زبان آلمانی و 196 جلد کتاب به زبان لاتین بود.

 کتابخانه به روند رشد خود ادامه داد تا اینکه درسال 1356، هشتصد جلد كتاب خطي و بيش از هشت هزار جلد كتاب چاپي در كتابخانه آستان مقدس احمدی و محمدی (علیهما السلام) موجود بوده است. بسياري از مراكز فرهنگي و نيكوكاران، كتابخانه‌هاي شخصي و يا كتاب‌هاي خطي و چاپي خود را تقديم آستان حضرت شاه چراغ (علیه السلام) كرده‌اند. از آن جمله مي‌توان به كتابخانه مهدي كجوري (وفات  -1292ه.ق) اشاره كرد. تعداد قابل توجهی از نسخه های خطی موجود در کتابخانه، مجموعه اهدایی نوادگان مرحوم حاج شیخ محمد مهدی کجوری (متوفای 1293 هجری قمری( است. برروی بسیاری از نسخ این مجموعه، شیخ محمد مهدی کجوری با خط خود به زبان عربی مطالبی را در مورد انتقال این نسخه ها و بدین صورت " قد انتقل الی هذا الکتاب المستطاب ....فی بلد شیراز..." نوشته است. نیکوکاران بسیار زیاد دیگری نیز مجموعه ها و کتابهای چاپی خود را به کتابخانه آستان مقدس احمدی و محمدی (علیهما السلام)اهدا کرده اند که می توان به آقای پاکزاد رضوی، آیت الله فال اسیری، عبدالمجیدکازرونی، خانم فخر السادات سیادت و ....اشاره کرد. مجموعه كتب اهدايي كتابخانه آستان شاه چراغ تا ارديبهشت 1380، 2888 جلد بوده‌است.،که این رقم در سال (1390) به ده هزار جلد رسیده است.

  با پیروزی انقلاب اسلامی و انتصاب حضرت آیت الله حاج سید محمد مهدی دستغیب به عنوان تولیت آستان مقدس احمدی و محمدی(علیهما السلام) و عنایت ویژه حضرت آیت الله حاج سید محمد مهدی دستغیب به کتاب و کتابخانه و همچنین ساخت غرفه های اطراف صحن مطهر، کتابخانه در طبقه دوم ضلع جنوبی حرم مطهر در فضایی وسیع تر و با امکانات بیشتر شروع به کار کرد و روز به روز شکوفا تر شد و به رشد خود ادامه داد. روند رشد کتابخانه تداوم یافت به طوری که، مجموعه کتابخانه در سال 1381داراي 2505 جلدنسخه خطي،20000 جلد كتاب چاپي و 1823 جلد نشريه شد.

 در پاسخ به نیازهای فرهنگی روز افزون مراجعان و زائران حرم حضرت شاه چراغ و به ویژه جوانان تحصیل کرده،  دانش پژوهان و محققان، طرح احداث ساختمان جدید کتابخانه با معماری و فضای مناسب به همراه امکانات پیشرفته  شکل گرفت و با همت تولیت محترم آستان مقدس احمدی و محمدی (علیهما السلام) ساختمان جدید کتابخانه مرکزی در روز یکشنبه سوم آبان ماه سال 1388- همزمان با سالروز بزرگداشت حضرت احمد ابن موسی علیه السلام- در جوار حرم مطهر حضرت شاه چراغ (علیه السلام) در شهر شیراز با  40638نسخه کتاب ( 34702 جلد کتاب چاپی ،2936 جلد کتاب خطی و 3000 نسخه کتاب چاپ سنگی به زبان عربی و فارسی ) افتتاح گردید و به بهره برداری رسید.

 کتابخانه درسال(1390) در حدود 50766 نسخه کتاب چاپی فارسی ،2936 جلد کتاب خطی ، 3000 نسخه کتاب چاپ سنگی به زبان عربی و فارسی ،140عنوان نشریه،2000 عنوان کتاب مرجع،50 عنوان کتاب و نشریه به خط بریل برای نابینایان و3000 عنوان کتاب کودک بوده  است.

پس از واگذاری تولیت آستان مقدس احمدی و محمدی (علیهما السلام) به آیت الله سیدعلی اصغر دستغیب در اواخر سال 1392 تا­کنون قدم های بسیاری در جهت اعتلای کتابخانه آستان و تبدیل شدن کتابخانه به یک مرکز علمی معتبر در منطقه برداشته شده است. واقفین، خیرین و افرادی که همیشه به حضرت شاهچراغ (ع)  ارادت خاص داشته، به طرق مختلف به تجهیز کتابخانه با اهداء منابع و کتابخانه های شخصی و یا با کمک های مادی خویش کمک نموده اند.

تبدیل شدن کتابخانه حضرت احمدبن موسی (ع) به کتابخانه و مرکز پژوهش آستان مقدس احمدی و محمدی (ع) نیز یکی دیگر از فعالیت های انجام گرفته در زمان تولیت حاضر می­باشد. با توجه به تخصصی شدن کتابخانه و جذب کاربران، پژوهشگران، محققان و دانشجویان، غنی بخشیدن منابع یکی از ضروریات مهم آن محسوب شده که کتابخانه و مرکز پژوهش آستان در این راستا اقدامات مفیدی را انجام داده است مواردی چون: خرید کتب تخصصی، اشتراک پایگاه های اطلاعاتی، دسترس پذیری کاربران به اینترنت رایگان جهت استفاده های پژوهشی و دانلود مقالات علمی و...

هم اکنون (1394) موجودی کتابخانه و مرکز پژوهش آستان مقدس احمدی و محمدی (ع) در بیش از شصت و پنج هزار(65000) نسخه کتاب چاپی فارسی، بیش از 2000 نسخه کتب نفیس، چاپ سنگی و... به زبان عربی و فارسی ، دهها عنوان نشریه،5000 عنوان کتاب مرجع،50 عنوان کتاب و نشریه به خط بریل برای نابینایان و8000 عنوان کتاب کودک می باشد.

یکی از اقدامات دیگر کتابخانه تبدیل کردن بخش کودک به مرکز تخصصی مطالعه و پژوهش در زمینه کودک می باشد که روزانه پذیرای محققین و پژوهشگران و دانشجویان علاقمند به حوزه کودک می باشد.

اهداف کتابخانه:

  1. فراهم­آوری منابع اطلاعاتی­ فارسی و غیرفارسی در راستای سیاست­ها و اهداف کتابخانه
  2. سازماندهی منابع اطلاعاتی و فراهم­کردن امکان دستیابی آسان محققان به آن­ها برابر مقررات ویژه
  3. گسترش فرهنگ کتاب­خوانی  و گام برداشتن در جهت پژوهش محور نمودن کتابخانه
  4. کمک به ارتقا سطح کیفی آموزش و پژوهش در جامعه از طریق دسترس پذیری منابع موجود و حمایت از پژوهشگران 
  5. حفاظت از منابع باارزش موجود در كتابخانه مانند نسخه‌هاي خطي، چاپ سنگی، اسناد و مطبوعات.
  6. تجهیز مداوم و روز آمد نگهداشتن منابع اطلاعاتی و ایجاد تسهیلات دسترسی به آن ها
  7. تهیه و گسترش منابع الکترونیکی
  8. ارائه خدمات ویژه به پژوهشگران و محققان
  9. ایجاد کتابخانه دیجیتالی آستان مقدس احمدی و محمدی (ع)، گسترش آن و اتصال به شبکه­های جهانی  اطلاع­رسانی
  10. معرفی و انتشار منابع ارزشمند کتابخانه به مراجعان و پژوهشگران از طریق ایجاد پایگاه­های اطلاعاتی مناسب
  11. بهره­ گیری از پیشرفت­های جهانی در زمینه علوم و فنون کتابداری و اطلاع­رسانی در راستای اشاعه دانش
  12. اجرای برنامه ­های همکاری با سایر مراکز اطلاع­رسانی، دانشگاه­ها و کتابخانه ها و ارائه خدمت امانت  و همکاری بین کتابخانه ­ای


 

 سرپرست های كتابخانه تخصصی و مرکز پژوهش آستان مقدس احمدی و محمدی (ع)  از آغاز تا به امروز

 

مصطفي مؤذن(1325-ه.ق) 

نخستین کتابدار کتابخانه قبل از شکل گیری کتابخانه به معنای امروزی و تاسیس رسمی آن مطصفی موذن در سال 1325ه.ق  می باشد. وی در آغاز سده ی دهم، در زمان سيد جلال‌الدين محمد شریفی حسینی ذهبی شیرازی ملقب به مجدالاشراف، متولي آستان احمد بن موسي (علیهما السلام)، بر طبق فرمان رسمي كه اكنون در موزه شاه چراغ موجود است، به كتابدار در آستان مقدس احمدي منصوب شد. 

محمد هادی سلاحی(1343-1352) 

محمد هادی سلاحی دومین سرپرست كتابخانه آستان مقدس احمدی  اگر چه بعد از مصطفي مؤذن از نظر موقعيت و جايگاه قرار دارد ولي اغلب به عنوان اولين سرپرست كتابخانه آستان مقدس احمدی شناخته مي شود. استاد محمد هادی سلاحی از 24 اسفند سال 1343 همزمان با افتتاح کتابخانه تا اسفند سال 1352 سرپرستی کتابخانه را بر عهده داشت .

 استاد محمد هادی سلاحی اقدامات بسياري را در جهت توسعه كتابخانه انجام داد. وی با عشق و شوق فراوان به منظور جمع آوری کتب، فرم های مخصوصی تهیه و با تمام شخصیت ها و موسسات ملی و دولتی کشور که احتمال علاقه مندی به آستان می رفت ، مکاتبه نموده و تقاضای هدیه کتاب کرد .به طوری که پس از پنج سال در دهم تیرماه 1348 شمار کتاب های کتابخانه از 306جلد کتاب به 6675 جلد کتاب افزایش یافت.

 در دوران سرپرستی استاد محمد هادی سلاحی غیر از ثبت و ضبط کتب خطی، کتب چاپی، مجلات و روزنامه های قدیم و جدید، مهمترین اقدامی که در این مدت صورت گرفت تنظیم، ترتیب و سپس تجلید قرآن های دستنویس کهنه و بسیار نفیس و نایاب بود که از وضع انبار انباشته پرگرد و خاک بیرون آمد و کتابخانه و موزه قرار داده شد. تهیه کارت شناسنامه این قرآن ها یکی دیگر از اقداماتی بود که در زمان سرپرستی استاد محمد هادی سلاحی صورت گرفت .

استاد سلاحی در آبان و آذر 1345 طرحی را فراهم آورد که  بر اساس آن ، از همه نشریه های شهرستان ها ، بویژه تهران، دانشگاه ها و موسسه های علمی، دولتی و ملی خواست تا یک نسخه از انتشارات خود را به کتابخانه شاه چراغ (علیه السلام) تقدیم دارند، این درخواست ، با استقبال رو به رو شد و شماری از نشریه های کهن مربوط به دوره مشروطیت و سالهای 1324، نصیب کتابخانه شد. 

علی نقی بهروزی (1358-1362) 

علی نقی بهروزی سومین سرپرست کتابخانه آستان مقدس احمدی و محمدی(علیهما السلام) که از تیرماه سال 1358 تا سال 1362سرپرستی کتابخانه را بر عهده داشت. يكي از اقداماتي كه در دوران سرپرستی بهروزی رخ داد انتشار اولين فهرست نسخه‏های خطی کتابخانه آستان مقدس احمدی و محمدی (علیهما السلام) در دو جلد بود. جلد اول و دوم فهرست نسخه‏های خطی کتابخانه آستان مقدس احمدی و محمدی (علیهما السلام)در سال 1360، منتشر شد. مرحوم علی نقی بهروزی با استفاده از تجربیات عالمانه و گرانقدر چندین ساله خود در زمینه فهرست نویسی نسخ خطی، به فهرست کردن نسخ خطی این  کتابخانه  پرداختند و به حق در نوع و زمان خود بهترین و دقیق‏ترین فهرستها را در معرض اندیشه و رؤیت محققین گذاردند.

 اولین جلد این مجموعه فهرست برای تیمن و تبرک، به قرآن ها، تفسیر ها و ادعیه اختصاص داده شده است. جلد دوم از این مجموعه فهرست در نیمه دوم سال 1360(بیست وسوم دی 1360) چاپ و منتشر شد. این جلد از فهرست شامل 4 بخش است. که بخش اول آن حاوی فهرست کتب فقه، اصول، کلام، اخبار و احادیث و ادعیه و مطالب دینی می باشد. بخش دوم آن فهرست کتبی در زمینه های موضوعی توحید و سلوک عرفانی، تصوف و اخلاق؛ بخش سوم، منطق و فلسفه، حکمت و الهیات دینی و بخش چهارم، فهرست کتب طبی را در برمی گیرد. در تهیه این فهرست، کتب از نظر موضوعی تقسیم بندی گردیده و در معرفی کتاب ها، زبان و موضوع کتاب اصلی، شرح و حاشیه آنها به طور مفصل ذکر شده است. در این فهرست همچنین شرح حال مولفین و شارحان و محشی ها، از منابع مختلف تهیه و در حاشیه صفحات قید گردیده است. کتاب دارای فهرست نام اشخاص، نام کتاب ها، و نام مکان ها نیز می­باشد. 

کریم محمود حقیقی(1368- تاکنون) 

چهارمین سرپرست کتابخانه مرکزی آستان مقدس احمدی و محمدی (علیهما السلام) استاد کریم محمود حقیقی می باشد که از سال 1368 تاکنون سرپرستی کتابخانه را بر عهده دارد. 

اقدامات و فعاليت هاي بسیاری در زمان سرپرستی وي از سال 1368 تاكنون صورت گرفته است که می توان به موارد زیر اشاره  کرد: 

 انتشار سومین جلد از فهرست نسخه های خطی کتابخانه آستان مقدس احمدی و محمدی (علیهما السلام) در تابستان سال 1382 که با تلاش محمد برکت صورت گرفت يكي از اقداماتي است كه در دوران سرپرستی وی رخ داده است. این فهرست در ادامه دو جلد قبلی به معرفی 691 نسخه که در جلدهای قبل معرفی نشده اند پرداخته است. دراین فهرست پس از ذکر عنوان کتاب، موضوع، زبان، نام پدید آورنده، آدرس کتاب در فهرست های عمومی آورده شده و به ذکر مواردی که توضیح اضافه یا اختلافی در نسخه ها با فهرست عمومی مشاهده شده نیز پرداخته است. کتاب دارای فهرست الفبایی کتاب های معرفی شده در مجموعه ها و فهرست پدید آورندگان نیز می باشد.

 افزایش مجموعه گنجینه نفایس کتابخانه و رسیدن به تعداد2936 جلد ، فهرست نویسی کتب خطی و چاپ سنگی، اسید زدایی از کتب خطی، تهیه نسخه دیجیتال از نسخه های خطی، نمایه سازی مقالات مجلات روزنامه های دوره پهلوی و قاجاریه، افتتاح و بهره برداری از ساختمان جدید کتابخانه از دیگر  اقداماتی است که در زمان سرپرستی وی رخ داده است.

با توجه به سیاست های جدید کتابخانه و همگام شدن با فناوری و اطلاعات به روز حرفه کتابداری در کنار جناب استاد کریم محمود حقیقی افراد دیگری نیز با کسب تجربه، مشورت و همکاری با ایشان به سمت مدیریت کتابخانه رسیدند که عبارتند از جناب آقای علی رستمی، جناب آقای مؤید شریف محلاتی، جناب آقای محمد مرادپور و سرکار خانم سلطانی (مدیریت کنونی) نظر به اینکه ایشان اولین مدیر دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد  رشته کتابداری هستند، کوشش می­کنند با تکیه بر علم و فناوری­های جدید مرتبط در راستای اعتلای سطح علمی و فرهنگی کتابخانه گام بردارند.

کتابخانه تخصصی و مرکز پژوهش آستان مقدس احمدی و محمدی (ع) در جوار حرم ملکوتی حضرت شاهچراغ (ع) زیر نظر تولیت معظم آستان مقدس شاهچراغ(ع)  و زیر مجموعه حوزه معاونت پژوهش و فناوری اطلاعات آستان مقدس(ع) با بهره مندی از فضای معنوی و امکانات پیشرفته و منحصر به فرد در استان فارس ارائه دهنده خدمات فرهنگی، اجتماعی، آموزشی و پژوهشی به کاربران، دانشجویان، محققان، پژوهشگران، اساتید و علاقمندان به کتاب و کتابخوانی می باشد. این کتابخانه از  بخش های متعدد ی همچون سالن های مطالعه مجزا برای آقایان و خانم ها ، گنجینه نفایس ، تالار نشریات ، آرشیو نشریات قدیمی، بخش های خدمات رایانه ای، مرکز پژوهش کودک و ... تشکیل یافته است که به معرفی هر کدام از بخش ها به  صورت مجزا پرداخته می شود .



نظرات کاربران

1
  ارسال نظر
  نام:
  ایمیل:
  نظر:
  کد امنیتی:

200 کاراکتر




گزارش های تصویری


جست و جو در سایت